Nederlanders, buitenlanders, allochtonen. De cijfers

16 november 2014 | 11:45

Hoeveel buitenlanders wonen er in Nederland? Hoeveel Nederlanders hebben ouders of voorouders die in het buitenland geboren zijn? 
Welk percentage van de inwoners van Nederland heeft een Nederlands paspoort? 75%? 85%? Meer?

Hoeveel 'allochtonen' wonen er in Nederland? En welke herkomstgroep is het grootste? Zijn dat 'de Marokkanen', zoals de meerderheid van de Nederlanders volgens een recent onderzoek van Ipsos denkt, of is het een andere groep? Wonen er meer Spanjaarden of Somaliërs in Nederland? Is 1 op de 10 Nederlanders van Turkse afkomst? Of is het misschien 1 op de 25 of 1 op de 50?

Een meerderheid van de Nederlandse bevolking vindt dat het aantal inwoners van buitenlandse afkomst te hoog is.
Dat bleek deze week uit een peiling van Ipsos. Ruim een kwart van de Nederlanders vindt het percentage inwoners van buitenlandse herkomst precies goed en 2 procent vindt het te laag. Het aantal inwoners van buitenlandse komaf  in de eigen omgeving vindt overigens nog maar 24 procent te hoog. 

'Er zijn te veel buitenlanders' wordt vaak gehoord. Maar, wat wordt er dan met buitenlanders bedoeld? En hoeveel zijn het er dan? Republiek Allochtonië zet met behulp van het CBS een aantal cijfers op een rij. Het gaat in de meeste gevallen om de cijfers van 1 januari 2014 toen er in Nederland 16,8 miljoen mensen woonden. Voor het leesgemak zijn de getallen in de meeste gevallen afgerond. 

Nederlander of buitenlander?

Op de vraag wie er Nederlander of buitenlander is, kun je kiezen voor een juridische benadering. In dat geval is iedereen met een Nederlands paspoort een Nederlander. Buitenlanders zijn dan de mensen die wel in Nederland wonen, maar niet over een Nederlands paspoort beschikken.

Volgens die definitie is een kleine 5% van de bevolking 'buitenlander' en bestaat de rest van de bevolking uit echte Nederlanders. De vaak gehoorde verwensing 'ga terug naar je eigen land' kan op deze laatste groep niet van toepassing zijn. Nederland is in juridische zin het eigen land van 95% van de mensen die in Nederland wonen. 

Ja, maar er zijn toch ook Nederlanders die ook nog een ander 'eigen land' hebben, mensen met een andere nationaliteit? Ja, dat klopt. Van de 16,8 miljoen Nederlanders hadden er op 1 januari 2014 1,3 miljoen ook nog een andere nationaliteit dan de Nederlandse. Dat is 7,8% van de Nederlandse bevolking. Het gaat zowel om Nederlanders die vanaf hun geboorte Nederlander zijn als om Nederlanders die op latere leeftijd tot Nederlander genaturaliseerd zijn. Ongeveer de helft van het aantal mensen met een dubbele nationaliteit is van Turkse of Marokkaanse herkomst.

Grootste groepen buitenlanders

Uit welke landen komen de grootste groepen buitenlanders, dus inwoners zonder Nederlands paspoort? 

Mensen uit Polen vormen met 86.000 de grootste groep buitenlanders, gevolgd door de Turken (80.000). Op 3 staan de Duitsers (71.000). Van de 12 grootste groepen buitenlanders, zijn er 9 afkomstig uit Europese landen.

Geboren in Nederland of buitenland

Een andere methode om een onderscheid te maken tussen 'Nederlanders' en 'buitenlanders' is het geboorteland. Heel simpel: ben je in Nederland geboren, dan ben je een Nederlander, ben je in het buitenland geboren, dan ben je een buitenlander.

Volgens deze definitie is bijna 90% van de inwoners Nederlander. 

'Echte Nederlanders'?

Ja maar, kan dan worden geroepen, 'echte Nederlanders' zijn de inwoners waarvan ook de voorouders altijd al in Nederland woonden.

Volgens deze definitie bestaat waarschijnlijk slechts 2% van de Nederlandse bevolking uit 'echte Nederlanders'. Dat zijn ongeveer 340.000 mensen. De overige 98% van de Nederlanders heeft (ook) buitenlandse voorouders. Migratiedeskundige Leo Lucassen verklaarde bij de lancering van de site vijf eeuwen migratie: ,,Bij migratie denken mensen al snel aan de periode na de oorlog, toen Molukkers, Indische repatrianten, Turken, Marokkanen en zo verder naar Nederland kwamen. Dat de migratie in vroeger eeuwen minstens zo omvangrijk was, zoals in de Gouden Eeuw, lijkt uit het bewustzijn weggezakt. Toch hoeven de meeste Nederlanders niet ver in hun stamboom terug te gaan of ze stuiten op buitenlandse voorouders. Het begrip ‘autochtoon’ is dus zeer misleidend. Het beeld van een stabiele Nederlandse bevolking die pas in de afgelopen halve eeuw ingrijpend door immigratie is veranderd, getuigt van een gebrekkig historisch inzicht. Het is hard aan correctie toe.’’

Autochtonen - allochtonen

Het begrip 'autochtoon' waar Lucassen naar verwijst, wordt in Nederland vaak gebruikt om een onderscheid te maken met 'allochtonen'. 

Het CBS definieert een autochtoon als iemand "van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren, ongeacht het land waar men zelf is geboren". Een allochtoon is dan een persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren.

Er woonden in Nederland  op 1 januari 2014  13,2 miljoen autochtonen en 3,6 miljoen allochtonen. 

Tegen het gebruik van het woord allochtonen wordt de laatste jaren overigens steeds vaker bezwaar gemaakt. Het woord heeft steeds meer een stigmatiserend effect gekregen, vooral door de vaak negatieve context waarin het begrip gebruikt wordt. Het begrip sluit ook uit, zeker wanneer de tegenpool, 'autochtoon' als synoniem voor 'Nederlander' wordt gebruikt. Allochtonen zijn dan opeens geen Nederlander meer, ook al hebben ze wel de Nederlandse nationaliteit en/of zijn ze hier geboren. 
In dit verband wordt ook wel van een integratieparadox gesproken: hoe kunnen 'we' (en wie zijn 'we' dan eigenlijk?) van immigranten verwachten dat ze integreren en zich thuis gaan voelen in Nederland, wanneer we ze tegelijkertijd generaties lang allochtonen blijven noemen? Hoe kunnen we ze vragen 'één van ons' te worden wanneer we ze labels blijven geven waarmee we aangeven dat ze er niet bij horen? En wat voor signaal geef je af wanneer je kinderen, en als het  aan de PVV ligt ook kleinkinderen van migranten, 'allochtoon' blijft noemen?
In sommige steden, zoals Amsterdam, is om deze redenen afgestapt van het gebruik van het woord allochtoon en wordt, indien relevant, gesproken over bijvoorbeeld Turkse Amsterdammers, of Amsterdammers van Turkse herkomst. Artikelen over het gebruik van het woord allochtoon kunt u hier lezen.

Het CBS en de rijksoverheid blijven voorlopig het woord allochtoon nog wel gebruiken. 

Eerste en tweede generatie allochtonen

Het CBS maakt een onderscheid tussen eerste en tweede generatie allochtonen. 

Een eerste generatie allochtoon is iemand die in het buitenland is geboren en van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. 
Een tweede generatie allochtoon is iemand die in Nederland is geboren en van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren.

Ongeveer de heft van de Nederlandse allochtonen behoort tot de eerste generatie, de andere helft is in Nederland geboren en behoort tot de tweede generatie.  

Westerse en niet-westerse allochtonen: het verschil tussen Beatrix en Maxima

Wanneer er in de pers of door politici over 'allochtonen' wordt gesproken, gaat het meestal niet om de grote groepen Duitsers, Belgen of Polen in Nederland, maar over mensen die niet uit Europa of de Verenigde Staten komen. Het gaat dan doorgaans over mensen met een kleur.

Het CBS maakt een onderscheid tussen 'westerse' (9,5% van de bevolking) en 'niet-westerse' allochtonen (11,9% van de bevolking). 

Een niet-westerse allochtoon is iemand van wie ten minste één ouder is geboren in Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. Tot deze groep behoort koningin Maxima (eerste generatie niet-westerse allochtoon), maar ook Amalia, de Nederlandse kroonprinses en toekomstige koningin is een (tweede generatie) niet-westerse allochtoon.  

Een westerse allochtoon is iemand van wie ten minster één ouder is geboren in Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië, of Indonesië of Japan. 
De voormalige koningin Beatrix, maar ook haar zoon Willem-Alexander zijn volgens deze definitie dus (tweede generatie) westerse allochtonen. Hetzelfde geldt voor Geert Wilders, wiens moeder in Indonesië werd geboren. 

Van de 1,6 miljoen westerse allochtonen is de tweede generatie (55%) iets groter dan de eerste generatie (45%). Bij niet-westerse allochtonen is dat net omgekeerd: 54% behoort tot de eerste generatie en 46% tot de tweede generatie. 

cijfers: cbs.nl