Eeuwfeest zonder Eeuwfeeststraat?

Het vragenuurtje op de gemeente

Op maandag 15 april was een kleine ploeg afgevaardigden van de Hasseltse Tuinwijk aanwezig op de Hasseltse  gemeenteraad. Tijdens het vragenuur konden we daar in het tijdsbestek van drie minuten de reden van onze komst verduidelijken. Als inleiding gaven we lucht aan onze ontstentenis dat de Eeuwfeeststraat afgehandeld werd als een administratieve straatnaam en dat er voorbijgegaan werd aan haar historische betekenis. Ook lieten we horen dat we ons door het gemeentebestuur genegeerd voelden daar we geen reactie kregen op ons ingediende bezwaar van 26 december.   Uit het gesprek met de burgemeester op 22 maart werd het ons pas echt duidelijk dat het onderzoek van het fusieteam ongegrond is gevoerd. Blijkbaar delfde het historisch bewustzijn het onderspit op het belang dat gehecht werd aan de tijdelijke aanwezigheid van bedrijven en bewoners. Waarmee is het fusieteam bezig? Spijtig dat ze zich niet hebben laten inspireren door het werk van de rijksarchivaris Grauwels die een boek volschreef over de straatnamen van Nieuw Hasselt. Nadat we kort en bondig hebben uitgelegd waarom de tuinwijkbewoners de besluiten van het straatnamenonderzoek als oppervlakkig beschouwden, nam de burgemeester het woord en verduidelijkte het standpunt van het fusieteam. Ja dat vroeg wel om reactie.  Annemie Reysen wees erop dat de huidige problemen een rechtstreeks gevolg zijn van de genomen beslissingen uit 1977 waar de Hardstraat van Kermt, de Kapelstraat van Stokrooi en de Kerkstraat van Sint Lambertus Herk een nieuwe naam kregen. Het huidige fusieteam had iets kunnen doen met de missers van toen. Maar nee, in de plaats daarvan dienen de eeuwenoude Herestraat van Vliermaalroot en de historische  Amandusstraat van Zammelen zich aan te passen. En de Eeuwfeeststraat? Het is verontrustend dat historische straten hun rol als herinneringsplek dreigen te verliezen. Nog enkele gemeenteraadsleden stelden nadien enkele kritische vragen. Ja, inderdaad, wanneer de  Eeuwfeeststraat uit Vliermaalroot dezelfde historische betekenis had als deze van Hasselt, dan hadden de bewoners van de Hasseltse Eeuwfeeststraat daar geen enkel probleem mee dat de Eeuwfeeststraat uit Vliermaalroot haar naam kon behouden. Het verschil ligt wel niet tussen enkele bedrijfjes meer of minder maar wel in het verschil van de betekenis van beide straatnamen. De straat in Vliermaalroot gedenkt honderd jaar parochiale onafhankelijkheid terwijl de Hasseltse straat de herinnering draagt aan honderd jaar Belgische onafhankelijkheid.  Waar gaat het naartoe wanneer betekenissen door elkaar worden gehaald! We begrepen wel niet zo goed waarom de burgemeester maar bleef doorhameren op onze emotionele reacties. We hadden toch proberen duidelijk uit te leggen dat het ging om het respect voor de historische betekenis van een plek. Uiteindelijk kregen we wel de indruk dat onze boodschap binnen sijpelde. Maar het fusieteam het onderzoek laten overdoen was blijkbaar voor de burgemeester geen optie. Wij echter hadden toch wel graag een reactie gehoord van de gemeenteraad uit Kortessem. Misschien hebben ze daar toch een wat andere kijk op.

Gesprek met de gemeenteraad

Maandagavond 15 april om 18u10 maken we gebruik van het vragenuurtje in de Raadzaal. In het toegemeten tijdsbestek van 3 minuten zullen we aan de aanwezige gemeenteraadsleden verduidelijken waarom we het noodzakelijk vinden om een nieuw onderzoek te doen i.v.m. de naam van de Hasseltse Eeuwfeeststraat. Ons argument is uiteraard de historische waarde van de straatnaam. Deze is te onderscheiden van deze van Vliermaalroot omdat daar de straatnaam verwijst naar de lokalere gebeurtenis van honderd jaar zelfstandige werking van de parochie.

Op ons bezwaar van 26 december 2023 waar we een herziening van de beslissing hebben gevraagd, kregen we geen reactie.  Het talmen van het stadsbestuur en het onvruchtbaar gesprek met de burgemeester op 22 maart hebben ertoe geleid dat we nu als burgers gebruik maken van het vragenuurtje.

We hopen dat deze actie een vruchtbaar denkwerk tot gevolg heeft.

Resultaat van het gesprek met de Hasseltse burgemeester aangaande het behoud van de straatnaam

In ons gesprek met de burgemeester op vrijdag 22 maart, vier maanden te laat, hebben we nog eens ons standpunt hard gemaakt. Hierbij wezen we erop dat het vooronderzoek van het fusieteam onvolledig en onnauwkeurig was. Een nieuw onderzoek vinden we belangrijk waarbij, naast de criteria van gezinnen en bedrijven, zeker de historische dimensie mee overwogen wordt.

In het gesprek gaf de burgemeester aan dat hij blijkbaar met handen en voeten gebonden is aan het voorstel dat het fusieteam hem overgemaakte. We vinden het bedroevend dat met een houding van “beslist is beslist” er geen ruimte meer is tot gesprek en bijsturing. De burgemeester stelt voor dat we nog voor de gemeenteraad van 10 april een straatnaam indienen waar alle bewoners van de Eeuwfeeststraat achter kunnen staan. Hij wil dat dan verdedigen op de gemeenteraad.

Vandaag vinden de Hasseltse gemeenteraden in hun mailbox onze kritische stellingname aangaande de dreigende straatnaamwijziging

Ligt de oplossing van het discours in het onderscheid tussen Eeuwfeeststraat en Eeuwstraat?

1. Vaststelling

Er blijkt op bestuurlijk vlak zich een vreemd fenomeen voor te doen in Hasselt waarbij de Hasseltse burgemeester ervan uitgaat dat de gemiddelde Hasselaar niet wakker ligt van de fusie – cfr. zijn uitspraak  in het BvL van 19 november 2023. Vermoedelijk verwees hij naar de digitale enquête die de stad organiseerde tussen 23 augustus en 10 september in 2023 waarop amper 1.575 deelnemers reageerden. Een inspraakronde of referendum zou zinvoller zijn geweest. Nu zijn de meeste Hasselaren onvoldoende, eenzijdig en te vaag geïnformeerd en bleef de straatnaamwijzigingen enkel een aangelegenheid voor de ambtenaren.

De lijst van de 19 straatnaamwijzigingen zorgt voor een ernstige controverse. Dit had kunnen worden vermeden wanneer Hasselt niet op het gaspedaal drukte, terwijl Kortessem  nog op de rem stond. Half december besliste het Hasseltse stadsbestuur in alle haast welke straten van naam dienden te wijzigen en bracht hiervan de Hasselaren al op 21 december op de hoogte. Leuk kerstgeschenk!   Blijkt dat bij de beslissing de historische context uit het oog verloren ging, ook al zou Hasselt dit hoog in het vaandel dragen. Doorslaggevend was alvast de optelsom van het aantal bedrijven en gezinnen. Soms ging het hierbij om minimale verschillen zoals bij de Kortstraat en de Eeuwfeeststraat. Waar is de historische reflectie van ons stadsbestuur gebleven? Hoe correct is het om het behoud van een straatnaam af te wegen aan criteria als het aantal “tijdelijke” bedrijven en gezinnen? 

Wanneer via het BvL op 27 januari ll. de definitieve beslissing van de gemeentebesturen bekend werd gemaakt, veroorzaakte dit niet alleen een politieke twist.  De ijver van het stadsbestuur om zo snel mogelijk nieuwe straatnamen te genereren botste op verzet zowel bij de bewoners van de Eeuwfeeststraat te Hasselt als bij de bewoners van de Herestraat en de Kortstraat te Kortessem.  Zij contesteren terecht. Het Decreet ter Bescherming van straatnamen en pleinen wil net zulke situaties voorkomen. Ook al blijft de plaatsbepaling de hoofdfunctie van een straatnaam, er mag niet worden voorbijgegaan aan de herinneringsfunctie van straatnamen, zeker wanneer deze straatnamen samenhangen met de algemene of de lokale geschiedenis van een samenleving! Hangt een straatnaam samen met historische verhalen en herinneringen dan krijgt de straatnaam dezelfde monumentale functie als dat van een standbeeld, een nationale feestdag of een museum. De Franse historicus Pierre Nora spreekt in dit verband over “Les Lieux de Mémoire”. Naast de functie van plaatsbepaling, heeft een straatnaam dus zeker ook de functie de geschiedenis voor iedereen  aanwezig en toegankelijk te houden.

2. Het vooronderzoek van het fusieteam betreffende de Eeuwfeeststraten

Voor de goede gang van zaken is bij een fusie het niet wenselijk dat straten dezelfde naam hebben. Het behoorde tot de taak van het fusieteam grondig te onderzoeken welke van de 19 straten met dezelfde naam dienen te worden gewijzigd. Er wordt dus wel verwacht dat zulks onderzoek op een degelijke en verantwoorde wijze wordt uitgevoerd.  Blijkbaar is hier veel misgelopen en veroorzaakte het advies van het fusieteam een ambigue situatie waardoor er protest ontstond. Toegespitst op de Eeuwfeeststraten, blijkt het fusieteam in elk geval over te weinig informatie te hebben beschikt.

Het is verwonderlijk dat het fusieteam het niet nodig vond contact op te nemen met de bewoners van de Eeuwfeeststraat in Hasselt. Ze zouden grote ogen open hebben getrokken tijdens dit interview en beter begrepen hebben waarom de nazaten van de eerste bewoners tot in de vierde graad de straatnaam claimen. De straatnaam staat daarbij niet op zichzelf maar is thematisch verbonden met de andere straatnamen van de tuinwijk. Het was in de jaren dertig een wijze beslissing van het toenmalig stadsbestuur om de straatnamen te verbinden met de Belgische Onafhankelijkheid en het vorstenhuis.

Het fusieteam gaf aan dat ze zich wel hebben laten bijstaan door lokale experten. De bewoners van de tuinwijk hebben vragen bij de wijze en de grondigheid waarop dit eventuele interview is gelopen. Nu lijkt het eerder op een gesprek tussen pot en pint. Verder stellen we vast dat de ambtenaren zich beperkten tot het maken van een optelsom van burgers en bedrijven in de diverse straten. Voor de Eeuwfeeststraten betekende dit dat Kortessem de buit binnenhaalde. Kan er echter sprake zijn van een winnaar wanneer de verschillen zo minimaal zijn? In beide straten wonen ogenschijnlijk evenveel gezinnen. Het aantal bedrijven gaf dus de doorslag ook al gaat het hierbij wel om een statistisch te verwaarlozen verschil van een vijftal bedrijven waarbij in beide straten, geen enkel bedrijf vergroeid is met de historische context van de straat en haar bewoners. Dat is dus zeker in dit geval wel erg triviaal om met de bedrijven rekening te houden. Het gaat ook overwegend om jonge bedrijven. Nog meer dan bewoners, zijn bedrijven in onze economisch veranderlijke wereld een “tijdelijk” verschijnsel.

Volgens de bewoners ging het fusieteam hier wel heel erg kort door de bocht. Hun advies ligt overigens niet in de lijn van de  geest van het Decreet ter bescherming van de namen van de openbare wegen en pleinen. Straatnaamwijzigingen worden best niet aangestuurd door politieke en economische factoren. We betreuren het ten zeerste dat bij de adviesvorming het historisch belang niet in overweging werd genomen als wezenlijk criterium. Moet de historische eenheid van de tuinwijk nu gaan inboeten omdat de economische factor te zwaar doorweegt? Is het een oplossing om beide straten hun eigenheid te laten behouden door : ·        de straatnaam in Vliermaalroot lichtjes te wijzigen in Eeuwstraat. Hiermee eert de straat de situatie dat hun parochie in 1960 na een eeuw een zelfstandige parochie werd. ·        De straatnaam in Hasselt te behouden omwille van het belang van de historische gebeurtenissen die aan deze straat verbonden zijn met o.a. de provinciale slotviering van een eeuw Belgische Onafhankelijkheid op 21 juli 1931.  

Omdat in het advies aan de gemeenteraad de historisch dimensie vergeten werd, ijveren we voor een nieuw onderzoek  waarbij de historische dimensies het gepaste gewicht krijgt.

  3. De bezwaren en motieven van de Tuinwijk tot behoud van de Hasseltse Eeuwfeeststraat

De straatnaam mag niet gewijzigd worden

1.       Omdat deze verbonden is met onze Belgische geschiedenis.  Elke wijziging van de straatnaam zal onvermijdelijk afbreuk doen aan de oorspronkelijke betekenis en historische waarde van deze straat.

2.      Omdat de straatnaam een eenheid vormt met de aangrenzende straten. Dit is niet zo met de straat in Kortessem. Het was typisch in het Tuinstedengedachtegoed om straatnamen thematisch toe te kennen. De bedoeling was om zo de identiteit van een tuinwijk te benadrukken. Dit thematisch toekennen van straatnamen bleef tot ver in de 20ste eeuw in Hasselt in gebruik.

3.      Omdat deze straatnaam dateert van 18 oktober 1930 en ouder is dan deze van Kortessem.

4.      Omdat het een wijze keuze was van het toenmalige stadsbestuur om de tuinwijk in 1930 drie straatnamen te geven die verbonden zijn met de geschiedenis van de wijk:

      a.      het bezoek van prins Leopold en prinses Astrid op  30 september 1928  aan de tuinwijk, toen het paradepaardje van de stad.

      b.      naast de inhuldiging van de toen al toonaangevende vakschool van kanunnik Berghs in de H. Hartwijk op 1929, brachten ook koning Albert en koningin Elisabeth een bezoek aan de tuinwijken.

      c.      de grote provinciale slotviering van het eeuwfeest 1830-1930 ging door op het plein aan de Eeuwfeeststraat op 21 juli 1931. De gouverneur huldigde het plein met de Vrijheidsboom in en werd de eeuwsteen geplaatst als aandenken van 100 jaar Belgische Onafhankelijkheid

      d.      na wereldoorlog II werd op hetzelfde  plein de bevrijding uit de kampen en de terugkeer van de soldaten gevierd en werd een gedenkplaat aangebracht ter herinnering aan de overwinning op Duitsland.

       e.      op 12 augustus 1961 had op het plein een reünie plaats van de vroegere bewoners en uitgeweken afstammelingen van de tuinwijk die werd afgerond met een wandeling door de straten van de tuinwijk.

       f.       in 2025 viert de wijk haar honderdjarig bestaan

5.      Omdat de bewoners van de straat in Hasselt tot in de vierde graad afstammen van de eerste bewoners. De straatnaam zit hen als het ware in het bloed. In de Eeuwfeeststraat van Kortessem gaat het overwegend om een recentere bewoning

6.      Omdat de bewoners van de tuinwijk zorg droegen om het oorspronkelijk karakter van de wijk te behouden, niettegenstaande gedane aanpassingen aan de noden van vandaag. In 2018 werd dit beloond met een erkenning als erfgoedsite. Ook al zijn straatnamen niet beschermd; het Decreet van 1977 dient er net voor dat er niet naar willekeur wordt gehandeld bij straatnaamwijzigingen waarbij economische en politieke redenen niet aan te raden zijn.

7.      Omdat het behoud van de straatnaam gesteund wordt door meer dan 500 deelnemers waaronder afstammelingen van de tuinwijk. De teller staat op 280 schriftelijke petities en 230 digitale petities.

8.      Omdat het probleem voor de hulpdiensten niet opgelost wordt wanneer de Hasseltse Eeuwfeeststraat gewijzigd zal worden. Er zal onnodige verwarring ontstaan bij wijziging.

9.      Omdat eventueel beide straatnamen in een overgangsfase bij wijze van experiment zeker aangehouden kunnen blijven gezien de postcodes van Hasselt en Kortessem behouden blijven. We pleiten er echter wel voor om de straatnaam in Kortessem bij te sturen naar Eeuwstraat omdat deze straatnaam verbonden is met de geschiedenis van een eeuw parochiale onafhankelijkheid van Vliermaal. Zo blijft hun geschiedenis alle eer wordt aangedaan.    

Het wijkcomité

Steun ons verder en motiveer je buur om onze petitie te tekenen. Alvast bedankt voor de moeite

Dank voor de steun

Een straat is meer dan stenen en bomen

De wet van 1977 regelde de straatnamen maar was totaal niet voorbereid op de fusiegolf die Vlaanderen aan het overspoelen is. Identieke straatnamen of op elkaar lijkende straatnamen dienen door de fusie te worden gewijzigd zodat hulpdiensten niet op het verkeerde adres aankloppen. Straatnaamkunde blijkt zelfs een onderdeel te zijn van de toponymie. De Gentse Universiteit heeft er alvast drie jaar studie aan besteed en bracht op 29 juni 1923 een digitale kaart op de markt met de geschiedenis van de Gentse straatnamen. Hierbij gingen ze zelfs terug tot in de 16de eeuw.  En nu blijkt dat straatnamen een belangrijke erfgoedwaarde hebben. Dat heeft Rotselaar goed begrepen. Op  erfgoeddag 2023 voorzagen ze hun straten met een QR-code zodat de bijzondere herkomst van de straatnamen voor de inwoners betekenisvol bleven. In de loop der eeuwen deed zich op vlak van straatnaamgeving een hele evolutie voor.

Al ten tijde van de Romeinen werden straten onderscheiden. De oriënterende rol ervan werd overgenomen door huisnamen en uithangborden. In Hasselt werd afgesproken in De Helm of ’t Sweerd. En diende je elders te zijn dan kreeg je de nodige gps-informatie mee als “voor het bruggetje linksaf slaan en doorlopen tot aan de ….” Met de groei van de steden werd het vanaf de12de eeuw gebruikelijk om straten een naam te geven. Het ging om een praktische oriëntering zoals: Vismarkt – Graanmarkt -  Raamstraat, met de ramen van de wevers - de Pertsdemerstraat, waar de weversgilde de kwaliteit van het laken controleerde. De straat waar de Vlamingen zich vestigden kreeg al snel de naam van Vlamingenstraat - een vbetekenis die verloren ging en vervangen werd door Minderbroedersstraat. Het gebeurde ook wel eens dat een straat meerdere namen had. Niettegenstaande was het voor iedereen duidelijk dat de Augustijnenstraat en de Kapelstraat dezelfde straat was. Uiteindelijk bleef de Kapelstraat overeind.

Het blijft uitzonderlijk dat een straatnaam gewijzigd wordt. Bijzondere omstandigheden spelen hierbij een rol. Zo werd de Verenigde Statenlaan, ten gevolge van het plotse overlijden van de geliefde koningin, al in hetzelfde jaar op 8 oktober 1935, herdoopt tot de Koningin Astridlaan. Keren we terug naar het historische straatnamenverhaal, dan dienen we zeker stil te staan bij de Franse Tijd. Hasselaren werden niet alleen geconfronteerd met de invoering van de familienaam maar ook met het nummeren van huizen en straten.   In de daaropvolgende Hollandse Tijd werd werk gemaakt van het kadaster. Het  minutieuze werk van de beambten leverde natuurlijk heel wat belastingvoordelen op voor het Nederlandse Koninkrijk.

Oude straatnamen bleven in gebruik in het jonge België. Nieuwe historische namen, die het belang van de eigen geschiedenis onderstreepten, kregen voorrang. Zo kregen we in Hasselt een Guldensporenplein…die meer te linken is aan de Frans-Vlaamse strijd in Hasselt dan aan de strijd in de het verre Vlaanderen. In andere landen werd  voor een simpele en zakelijke stratennummering gekozen. Het stratendambordpatroon van New York leent zich hier gemakkelijk toe. Dit systeem vindt ook bij onze noorderburen al ingang. Daar krijgen wijken een letter of nummer toegewezen waaraan vervolgens het huisnummer wordt gekoppeld. Iemand woont dus op nummer 134 in wijk D. Weinig poëtisch maar wel erg duidelijk.

Met de snelle bevolkingsgroei in de 19de eeuw, groeiden de naamloze straten in ons land aan. In Hasselt werd begin 1900 voor de eerste keer een urbanisatieplan uitgetekend voor de huidige H. Hartwijk, toen nog de Kuringerwijk genoemd. De aangestelde commissie had blijkbaar niet veel haast om namen te bedenken voor de nieuwe straten en burgers begonnen dus maar eigen namen te bedenken. De huidige Guido Gezellestraat was voor de bewoners oorspronkelijk de Clarissenstraat omdat deze nieuwe straat van de Maastrichterstraat naar het Clarissenklooster liep. Pas op de gemeenteraad van 10 november 1930 werd de knoop eindelijk doorgehakt en kregen een hele reeks straten eindelijk een naam. Dat de Beekstraat en de Clarissenstraat van de kaart verdwenen heeft toen menig kwaad bloed gezet.  Het probleem van de postbedeling bleek echter niet te zijn opgelost. Nieuw Limburg meldde op 27 december van dat jaar dat, niettegenstaande de straatnaamwijzigingen, de hele   postbedeling was uitgegroeid tot een groot probleem.

Met de opkomst van het Tuinstedengedachtegoed ontstond in het Interbellum de tendens om straatnamen thematisch te gaan toekennen. Straten van een wijk werden zo met elkaar verbonden en benadrukten de identiteit van een bepaalde wijk. Dit heeft zeker meegespeeld in de toekenning van de straatnamen van de Tuinwijk. Als thema waren de Eeuwfeest-, de Prinsen- en de Blijde Inkomststraat  verbonden met het ontstaan van België en het vorstenhuis. Dit thematisch toekennen van straatnamen bleef tot ver in de 20ste eeuw gebruikelijk. In de Willemswijk kregen de straten de namen van Vlaamse schilders.  Bij het toekennen van recentere straatnamen werd rekening gehouden met de omliggende straten waardoor de Willemswijk zich uitbreidde met een  Permekelaan en een Anne Ruttenstraat. Andere straten waren met elkaar verbonden met thema’s als schrijvers, flora en fauna, helden of historische gebeurtenissen.

En hoe zit het de dag van vandaag met de straatnaamtoekenningen? Hier speelt de tijdsgeest zeker een rol. Zo gaat nu de aandacht naar vrouwen om pleinen en straten te benoemen. Denk maar aan het Mechtilde de Lechyplein en de Jeanne Moermanstraat. Er is duidelijk sprake van een opmars van  vrouwelijke straatnamen. Ook aan de cultuurpolitieke rol mogen we niet voorbijgaan bij de toekenning of wijziging van straatnamen. Sommige straatnamen zijn in ongenade gevallen.

Maar wat als het toekennen en wijzigen van straatnamen vanop het bureau van een ambtenaar gebeurt? Wanneer deze weinig voeling heeft met de lokale context worden keuzes gemaakt die aanleiding geven tot onnodige discussies met de burgers. Zo is in Hasselt de eigenaardige situatie ontstaan dat de straatnaamwijzigingen boven de hoofden van de burgers plaatsvond. Kijken we naar de situatie van Tielt en Meulebeke, daar deed zich daar een heel andere situatie voor. Burgers werden van bij het begin betrokken in een participatieproject rondom de noodzakelijkste straatnaamwijzigingen.  Ja, ik hoor u al zeggen dat er dan toch wel een hele lange weg te gaan is. Maar jook het Hasseltse fusieteam is al vier jaar bezig aan de fusie waar burgers niet werden betrokken. Ik vraag me vanwaar ze zich het monopolie toeeigenen om straatnamen te veranderen? Is niet eerder de burger ipv van economische overwegingen aan zet?

 Wanneer het historisch verhaal dient te wijken voor economische belangen, ligt de oplossing dan toch bij het terug invoeren van stratennummers?

Deel deze petitie

Help deze petitie om meer handtekeningen te krijgen.

Hoe een petitie promoten?

• Deel de petitie op uw Facebook-muur en in groepen die verband houden met het onderwerp van uw petitie.
• Neem contact op met uw vrienden
  1. Schrijf een bericht waarin u uitlegt waarom u deze petitie hebt ondertekend, aangezien mensen eerder geneigd zijn om te ondertekenen als ze begrijpen hoe belangrijk dit onderwerp is.
  2. Kopieer en plak het webadres van de petitie in uw bericht.
  3. Stuur het bericht via e-mail, sms, Facebook, WhatsApp, Twitter, Skype, Instagram en LinkedIn.