Oproep: geen Saoedisch doodvonnis voor dichter Ashraf Fayadh

Oliesjeiks speculeren intensief in hedendaagse kunst. Maar ondertussen veroordeelt Saoedi-Arabië een dichter tot de dood voor het schrijven van menslievende poëzie. Onze regering kijkt weg, want winst krijgt voorrang op mensen. Ondertussen gaat de collaboratie met dat reactionaire regime gewoon verder, ondanks de terreurdreiging. Ondergetekenden roepen op tot protest.

Ashraf Fayadh behoort tot de dichters in de Arabische wereld voor wie de religie een open vraagstuk is, geen toegetimmerd antwoord. Misschien bestaat God wel, vinden ze, maar hij blijft toch voor velen verborgen. In het land van “onze bondgenoot” Saoedi-Arabië is dat letterlijk een doodzonde. In januari 2014 werd Fayadh opgepakt. De aanklacht: ‘belediging van God’, vanwege een gedichtenbundel uit 2008, Instructions within. Na een vonnis van vier jaar gevangenis en 800 zweepslagen is de dichter vorige week alsnog ter dood veroordeeld.  

Doodzonde?

“Ik zoek troost voor mijn situatie,” schrijft Fayadh in zijn gedicht De snor van Frieda Kahlo. “Maar mijn situatie staat me niet toe jouw lippen te lezen zoals ik zou willen.” Een liefdesgedicht? Een metafysische zucht? Verdriet vanwege discriminatie of onderdrukking? Een politieke kreun? Je kunt veel achter deze verzen lezen, maar dat ze tegen God gericht zijn?

Fayadh dicht over de rusteloosheid en gedrevenheid van de hedendaagse mens. “Het geboorteland: een kaart om in je jaszak te steken”, schrijft hij in het gedicht Asiel. “En de terugkeer: een mythologisch schepsel… uit de verhalen van je grootmoeder.” De thuis als kaart, de terugkeer als mythe. In dit beeld van de thuisloze mens zit voor Fayadh ook een concrete betekenis, want als telg van Palestijnse vluchtelingen is hij een stateloze.

Sinds zijn geboorte leeft de 35-jarige weliswaar in Saoedi-Arabië, maar hij is geen burger van het koninkrijk. Saoedi-Arabië behandelt migranten uit het Bilad ash-Sham (“het land aan de linkerkant”) – de regio van Syrië, Libanon, Jordanië en de Palestijnse gebieden – neerbuigend en met argwaan. Het land neemt dan ook geen oorlogsvluchtelingen uit Syrië op. De conservatieve religieuze leiders brandmerken hen als de invoerders van moderne ideeën.  

Van de zoom van Arabië tot Tate London

Het valt de Saoedische zedenmeesters ook zwaar dat Fayadh een prominent lid is van de kunstenaarsgroep Edge of Arabia. Deze “zoom” van Arabië is de uiterste tip van de Arabische wereld, de westelijke rand van het geografisch aan de rand van het Midden-Oosten gelegen Arabische schiereiland.

De naam van deze kunstenaarsgroep verwijst naar een rijk maar verloren verleden. Die schijnbare uithoek was ooit het culturele centrum van het hele schiereiland. Tot er aardolie ontdekt werd. De havenstad Jeddah was toen de poort naar Azië en Afrika. Van hieruit kozen schepen zee naar India en Somalië. Zo werd Jeddah, zoals de hele westkust, de gangmaker van een multicultureel Arabië, een regio die lange tijd meer dan alleen de islam in een 18de eeuwse versie kende.

Met die geest voelt ook Fayadh zich verbonden. Een doodzonde? Hij koestert die als kunstenaar en daaruit ontstonden ook contacten met de Londense Tate Gallery waar de Belg Chris Dercon directeur is. Ashraf Fayadh nodigde Dercon uit voor een tentoonstelling van zijn kunstenaarsgroep in Jeddah. In 2013 was Fayadh curator voor een groep Saoedische kunstenaars op de Biënnale van Venetië.

“Rhizoma” noemde deze groep zich, verwijzend naar het Griekse woord rizoom: een wortelnetwerk. Die niet-hiërarchische structuur is een metafoor voor het bonte, diverse karakter van hedendaagse samenlevingen. Ashraf Fayadh wou de radicale veranderingen in de kunstscene van Saoedi-Arabië documenteren: die kunstscene botst almaar meer met de machtige emirs. Deze bontheid wil het Saoedische gerecht nu afknijpen met een doodsvonnis.  

Asiel   Ashraf Fayadh  

Asiel: Staan aan het eind van een rij. Een homp brood krijgen.

Weerstaan!: Iets wat je grootvader placht te doen.Zonder te weten waarom.

De homp?: Jij. Het geboorteland: Een kaart om in je jaszak te steken.

Geld: Papieren met de beeltenis van leiders.

De foto: Je vervanging, hangende je terugkeer.

En de terugkeer: Een mythologisch schepsel… uit de verhalen van je grootmoeder.

Einde van de eerste les.  

(uit Instructions within. Eigen vertaling uit het Engels)  

Oproep

Koning Salman heeft 30 dagen om gratie te verlenen. Zal hij dat doen? Hij weet hoe diep buitenlandse regeringen en leiders buigen voor zijn oliedollars en dat een zaak van realisme noemen. Sinds Salman aan de macht kwam, zijn de executies – onthoofdingen – een bijna dagelijkse realiteit: dit jaar werden al 150 mensen op middeleeuwse wijze geëxecuteerd. Het kan niet dat ons koningshuis, onze regeringen en onze captains of industry zoete broodjes blijven bakken met deze dictators. Dat ons land hen wapens levert die in handen van IS en andere terroristen terechtkomen. Dat wij zaken doen met de financiers van haatpredikanten die leidden tot de aanslagen in Parijs. Wij moeten de onmiddellijke vrijlating eisen van Ashraf Fayadh en van de vele anderen die in Saoedi-Arabië voor hun overtuiging vast zitten.

PEN-clubs, Samidoun Palestinian Prisoner Solidarity Network en Amnesty International zetten Saoedi-Arabië onder druk. Honderden Arabische intellectuelen eisen Fayadhs vrijlating, en duizenden mensen uit de hele wereld tekenden verschillende petities, zoals deze. We roepen de Belgische cultuurwereld op zich bij dit protest aan te sluiten. Het gaat niet alleen om deze dichter. Wij willen samen de adem vinden om te laten horen dat het woord en de gedachten vrij moeten zijn. Ook bij ons. Daarom is het gortig dat Amnesty International geen toestemming krijgt voor de geplande wake op donderdag 3 december voor de ambassade van Saoedi-Arabië in Brussel. Hoe lang nog voor dichters ook bij ons hun woorden moeten inslikken?  

Eerste ondertekenaars

Robrecht Vanderbeeken, namens boekhandel De Groene Waterman

Lieve Franssen, Red de cultuur!

Han Soete, Solidair

Wouter Hillaert, Hart Boven Hard

Jonas Staal, kunstenaar

Johan Grimonprez, kunstenaar

Maarten Inghels, dichter

Thomas Blommaert, EPO

Nicolas Provost, kunstenaar

Charles Ducal, dichter

Frank vande Veire, schrijver en filosoof

Sarah Baur, theatermaker en actrice

Jokke Schreurs, muzikant

David Van Reybrouck, auteur

Pascal De Weze, muzikant

Lucas Catherine, auteur

Marc de Kesel, filosoof

Joke Van Leeuwen, dichteres

Antoon Van den Braembussche, dichter en filosoof

Raven Ruëll, theatermaker

Erik Vlaminck, auteur

Dominique Willaert, Victoria Deluxe

Erwin Jans, dramaturg

Marijke Pinoy, actrice

Alain Platel, theatermaker

Tristan Faes, operazanger

Sven Peeters, auteur

Rachida Aziz, modeontwerpster en activiste

Stefan Hertmans, auteur

Dirk Tuypens, acteur

Walter Zinzen, journalist

Sven Cooremans, dichter

Ludo De Witte, auteur

Heike Langsdorf, dans- en performancekunstenaar

Ico Maly, auteur

Saddie Choua, kunstenares

Josse De Pauw, acteur en auteur

Hendrik Vermeersch, ManiFiesta

Lebuïn D’Haese, beeldhouwer

Koen Brams, publicist

Vital Schraenen, acteur en regisseur

Els Sivrants-Barclay, CAHF

Christophe Meierhans, performancekunstenaar

Pieter-Jan De Smet, muzikant

Gerda Dendooven, kunstenares

Bram Borloo, kunstenaar

Koen Peeters, auteur

Pieter Van Haute, ontwerper

Inge Neefs, auteur

Lukas Pairon, Music Fund

Herman De Ley, filosoof

Piet Maris, muzikant

Hilde Keteleer, auteur

Leen Persijn, actrice-zangeres

Jaak Vermeulen, theatermaker

Hoshang Ossi, dichter

Stefan van den Broeck, auteur

Steff Coppieters, filosoof

Bob van Laerhoven, auteur

Lisette Keustermans, auteur

Johan de Boose, dichter

Kobe Matthys, kunstenaar

Willy Laes, auteur

Didi De Paris, dichter

Jef Verhaeren, dichter

Gie Bogaert, auteur

Jan Vanriet, schilder

Anne Provoost, schrijfster

Manu Claeys, auteur

Dominiek Dendooven, Flanders Fields Museum

Amina Belorf, dichteres

Patrick Lateur, auteur

Katelijne De Vuyst, literair vertaler

Philippe Diepvents, auteur

Benno Barnard, schrijver

Daniel Billiet, dichter

Simone Lenaerts, auteur

Joris Iven, dichter

Hendrik Carette, dichter

Trijne Vermunt, schrijfster en vertaalster

Rose Vandewalle, dichteres

Peter Holvoet-Hanssen, dichter

...