Nazistische en fascistische groepen zetten hun lieve gezicht op en mengen zich onder ‘gewoon’ rechts. “Door de opkomst van de PVV voelen ze legitimiteit om voor hun racistische gedachtegoed uit te komen.”

Van ‘ludieke’ acties tot regelrecht racistisch geweld, van het verstoren van demonstraties tot het actief leden werven op openbare bijeenkomsten: verschillende extreemrechtse actiegroepen in Nederland hebben zich het afgelopen jaar veelvuldig laten zien. Zo heeft de fascistische groep Identitair Verzet tijdens de UITdagen in Utrecht geflyerd om leden te werven. En in het voorjaar voerde het extreemrechtse Voorpost een ‘ludieke’ actie door een islamitische school af te sluiten met een kettingslot om het hek.

Het lijkt wel alsof de Nederlandse nazi’s en fascisten sterker worden en minder bang zijn om hun neus te laten zien dan een paar jaar terug. Ze mengen zich bijvoorbeeld in het ‘mainstream’ rechtse publiek, op zoek naar mensen die ze kunnen ronselen voor hun actiegroepjes. Groepjes met fascistische denkbeelden die geweld tegen migranten of andersdenkenden niet schuwen.

Dat bleek in oktober tijdens een manifestatie vóór Zwarte Piet, op het Malieveld in Den Haag. Een flink aantal nazi’s was aanwezig. Toen een donkere vrouw met een vlag van West-Papoea zich op het Malieveld begaf, werd zij direct uitgescholden en belaagd door de groep van extreemrechts. De politie arresteerde vervolgens de vrouw “voor haar eigen veiligheid” en liet de belagers met rust.1 Een deel van deze nazi’s – waaronder de flyeraars op de UITdagen – ging na afloop van de manifestatie naar de Griekse ambassade om daar steun te betuigen aan de fascistische partij Gouden Dageraad uit Griekenland. De Gouden Dageraad is berucht vanwege het dagelijkse, georganiseerde geweld dat aanhangers gebruiken tegen migranten en linkse activisten, waarbij al doden zijn gevallen. Het bekendste voorbeeld daarvan is de moord op de antifascistische rapper Pavlos Fyssas op 18 september 2013.

Tijdens een PVV-demonstratie in Den Haag waren bijna alle extreemrechtse groepen vertegenwoordigd die in Nederland actief zijn. Zij stonden openlijk met White Pride- en nazisymbolen tussen de PVV-aanhang. Een enkeling bracht de Hitlergroet, nog meer zwaaiden met de Prinsenvlag, een variant op de Nederlandse vlag die stamt uit de “glorieuze” periode van Nederlandse kolonisatie en plundering – en die werd gebruikt door de NSB. Uit een verslag van de antifascistische onderzoeksgroep KAFKA (Kollektief Anti Fascistisch/Kapitalistisch Archief):

“Bij deze manifestatie in Den Haag waren tientallen racistische, fascistische en nazistische activisten en geweldplegers aanwezig. Het feit dat zoveel extreemrechtse activisten de PVV ondersteunen geeft aan dat zij zich herkennen in deze partij. (…) Wat hebben zij op deze manifestatie gevonden? Een plek om propaganda te maken voor hun eigen organisaties. Een plek om hun racistische ideeën te verspreiden. En een plek om zelfvertrouwen op te doen. Waar elders in de Nederlandse samenleving geen tolerantie voor mensen die een Hitlergroet uitbrengen bestaat; waar elders geen instemming voor het openlijk dragen van nazistische symbolen bestaat; waar elders geen aanmoediging voor het tonen van extreemrechtse spandoeken bestaat, bestaat dit allemaal wel op deze PVV manifestatie.
– KAFKA, 22-09-20132

Naast KAFKA houdt ook Antifascistische Actie (AFA) Nederland (zie kader) zich bezig met het bestrijden van extreemrechtse groeperingen. Ricardo Veenstra is actief bij de AFA en was aanwezig bij bovengenoemde demonstratie. Hij vond het merkwaardig dat er mensen aanwezig waren van alle extreemrechtse groepen. “Ook trokken ze samen op om een linkse demonstratie tegen bezuinigingen op het Plein aan te vallen. Dat is opvallend omdat in het extreemrechtse wereldje bijna iedereen met elkaar ruzie heeft.”

“Het feit dat zoveel extreemrechtse activisten de PVV ondersteunen geeft aan dat zij zich herkennen in deze partij”

KSU stelde Ricardo Veenstra wat vragen:

Klopt het dat nazi- en fascistengroepen zich actiever zijn gaan opstellen de afgelopen tijd?
“Het is de afgelopen jaren een soort golfbeweging. De ene periode krijgen ze meer aanwas en zijn ze actiever en soms zakken ze weg in een dal. Zo was zo’n vijf jaar geleden de NSA (een groep neonazi’s die veel linkse thema’s aangrepen en zelf het AFA-logo gebruikte maar dan met de tekst “Nationaal Socialistische Actie”) erg actief. Dat trok veel jongeren aan. Maar die groep is langzaam, vooral door onderlinge ruzie en actie van antifascisten, opgehouden te bestaan. Nu zien we weer nieuwe groepen ontstaan als Identitair Verzet die behoorlijk actief zijn geworden. Je kunt wel zeggen dat ze nu actiever zijn dan een aantal jaar geleden.”

Kun je het zien als een tijdelijke opleving van extreemrechts zoals die zo vaak is voorgekomen, om weer net zo snel in rook op te gaan?
“Dat is moeilijk te zeggen. Wat ik al eerder zei, is dat er een soort golfbeweging is geweest. Het is echter wel zorgwekkend dat extreemrechtse groepen zich gesterkt voelen door de grootte van de PVV. Hierdoor voelen meer mensen een soort legitimiteit om voor hun racistische gedachtegoed uit te komen en zich te organiseren. Ook zien we dat bijvoorbeeld zo’n manifestatie van de PVV een visvijver is voor al bestaande extreemrechtse groepen om zo meer achterban te creëren.”

Hoe is de Nederlandse situatie vergeleken met buurlanden en andere Europese landen? Het fascistische ‘Voorpost’ was bijvoorbeeld onlangs bij een gigantische extreemrechtse demonstratie in Warschau, waar een sociaal centrum werd aangevallen door honderden nazi’s.
“In de meeste andere Europese landen zijn neonazi’s beter georganiseerd en groter. Nederlandse neonazi’s reizen dan ook vaak naar bijvoorbeeld Duitsland omdat daar de demonstraties vele malen groter en militanter zijn. Er zijn al jaren lang banden tussen neonazi’s uit Nederland met geestverwanten in Duitsland en België maar ook bijvoorbeeld Griekenland. Zo waren dit jaar nog neonazi’s uit Nederland op bezoek bij de Gouden Dageraad. Volgens hen komt binnenkort een aantal GD-leden naar Nederland.”

“‘Links’ heeft totaal geen antwoord op de crisis en laat hierdoor alle ruimte aan rechts om zondebok-politiek te bedrijven”

Hoe schat je de kans dat in Noord-Europa ‘Griekse toestanden’ gaan plaatsvinden, zoals georganiseerd geweld tegen migranten?
“Dat is een moeilijke vraag want dat hangt van veel factoren af. De situatie in Griekenland is niet te vergelijken met de situatie in Nederland. Maar we moeten ons wel realiseren dat de PVV in de peilingen de grootste partij is en dat neonazi’s zich daar door gesterkt voelen. Ook de PVV schuift steeds meer op naar rechts, kijk maar naar de samenwerking met het Franse Front National. Toch zie ik het in de nabije toekomst niet de vorm krijgen die het in Griekenland heeft. Maar er is maar een manier waarop we daar zeker van kunnen zijn. En dat is door de aanwezigheid van extreemrechtse groepen die bereid zijn om geweld te gebruiken en die racistisch geweld verheerlijken, direct bij de wortel aan te pakken. Je moet ze stoppen voordat het te laat is.”

Sinds de economische crisis heeft toegeslagen, is overal in het Westen de opkomst van (extreem)rechtse denkbeelden merkbaar. In Griekenland heeft zich dit gemanifesteerd in de vorm van de Gouden Dageraad. Ook Adolf Hitler had zijn enorme populariteit mede te danken aan de crisis die in de jaren ‘20 en ‘30 woedde. Hoe heeft extreemrechts Nederland gereageerd op de crisis?
“De PVV schopt behoorlijk aan tegen de bezuinigingen. Binnen de parlementaire politiek zijn ze eigenlijk de enige. ‘Links’ heeft totaal geen antwoord op de crisis en laat hierdoor alle ruimte aan rechts om zondebok-politiek te bedrijven. Veel mensen zijn niet voor niets klaar met gevestigde partijen als GroenLinks en de SP. Die proberen vooral een graantje mee te pikken van het electoraat van rechts. Hierdoor zie je bijvoorbeeld bij de SP dat toch af en toe de tendens heerst van “eigen arbeiders eerst” en dan haken veel ‘echt’ linkse stemmers af. Terwijl je natuurlijk naar de echte oorzaak achter de crisis en werkloosheid moet kijken. En dat is het systeem waarin mensen zich over de ruggen van anderen schaamteloos kunnen blijven verrijken. Er is geld en eten genoeg voor iedereen op de wereld, alleen wordt het niet eerlijk verdeeld.”