Dit gegeven, in combinatie met de gewetenloosheid van de mensensmokkelaars die mensen in gammele boten de zee op sturen, zal blijven leiden tot de dood van velen. Het is daarom tijd voor een grondige herziening van het Europese asielbeleid, waarbij de EU er goed aan zou doen om bij het formuleren van het nieuwe beleid eens een kijkje te nemen bij de opvang van vluchtelingen in landen in de regio.

Op dit moment vangt Europa slechts een klein gedeelte van de vluchtelingen afkomstig uit Afrika en het Midden-Oosten op. Het overgrote deel wordt opgevangen in de regio. Opvang is de regio is al jaren het uitgangspunt van Europa. De reden hierachter is vrij simpel. Vluchtelingen kunnen volgens de EU landen het beste in buurlanden gehuisvest worden, opdat zij van daaruit sneller terug zullen keren naar het land van herkomst zodra dit mogelijk is.

Geen uitzicht op staatsburgerschap
In de buurlanden waar zij opgevangen worden hebben vluchtelingen veelal geen uitzicht op staatsburgerschap, in tegenstelling tot in EU landen waar een tijdelijke verblijfsvergunning in veel gevallen resulteert in het aanvragen van het staatsburgerschap van het land waarin de vluchteling verblijft. Juist dit feit leidt ertoe dat EU landen ernaar streven vluchtelingen zoveel mogelijk buiten de poorten van Fort Europa te houden. De angst voor een grote stroom vluchtelingen wiens verblijf op termijn in Europa op den duur permanent zal worden leidt hier tot huiverigheid voor het opvangen van vluchtelingen.

Een voorstel dat de ChristenUnie vorig jaar indiende vormde een poging deze huiverigheid te doorbreken. Het voorstel vormt een breuk met het huidige asielbeleid. De ChristenUnie stelt voor om diegene die op de vlucht zijn voor conflicten in Nederland op te vangen zonder dat ze, in tegenstelling tot wat nu het geval is, uitzicht krijgen op een permanent verblijf hier. Zij zullen dus alleen een tijdelijke verblijfsstatus krijgen, wat ertoe zal leiden dat ze indien het conflict in hun thuisland over is terug zullen gaan. Het automatisme dat een tijdelijk verblijf op den duur omgezet wordt in een permanent verblijf valt daarmee dus weg.

Een dergelijk beleid is nu al het geval in veel landen in de regio. Landen als bijvoorbeeld Turkije en Marokko vangen vluchtelingen op hun grondgebied op, dragen zorg voor basisvoorzieningen in de vluchtelingenkampen, en geven mensen een beperkt aantal rechten totdat het moment is aangebroken dat deze vluchtelingen dankzij de veranderde omstandigheden weer naar huis terug kunnen keren. Uitzicht op staatsburgerschap in het land waarin zij verblijven hebben deze vluchtelingen dan ook niet, wat sterk bijdraagt aan het feit dat veruit de meeste vluchtelingen uiteindelijk terugkeren naar hun land van herkomst zodra een veilige terugkeer mogelijk is.

Oorlogsvluchtelingen
Europa heeft internationale verdragen getekend die haar verplichten om de vluchteling die in zijn of haar thuisland gegronde vrees heeft voor vervolging op basis van ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of seksuele voorkeur op te vangen. Dit is onze plicht en het menselijke om te doen. Voor vluchtelingen die op deze gronden asiel aanvragen dient de optie tot uitzicht op een permanent verblijf in Europa te blijven bestaan. Echter, een groot deel van de vluchtelingen dat richting Europa komt hoeft, op het moment dat het conflict dat woedt in het thuisland van deze vluchteling, niet te vrezen voor vervolging. Zij kunnen op dat moment dus terugkeren naar hun land van herkomst. Voor deze categorie is dus een andere, tijdelijke, vorm van opvang in Europa nodig.

We moeten daarom toe naar een model waarbij vluchtelingen op Europees grondgebied kunnen verblijven, hier bijvoorbeeld naar school kunnen of in de vluchtelingenkampen waarin zij verblijven kunnen werken (net zoals dit in Turkije bijvoorbeeld het geval is), zonder dat zij daarbij op termijn staatsburgerschap kunnen aanvragen en hun verblijf in het land waarin zij opgevangen kunnen worden daarmee permanent zullen maken. Een dergelijk nieuw model voor de opvang van vluchtelingen zal de huiverigheid voor deze opvang in Europa naar alle waarschijnlijkheid sterk doen afnemen, en leiden tot een eerlijkere verspreiding van vluchtelingen in de regio, waar Europa immers ook toe behoort.

Het zal bijdragen aan een Europa dat zich ruimhartiger, net als veel landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, zal opstellen ten opzichte van de opvang van vluchtelingen, wat hopelijk het aantal menselijke drama's in de Middellandse Zee sterk zal doen afnemen. Herziening van het huidige beleid is nodig. Laten we doen wat menselijk is en diegene die op de vlucht zijn voor conflicten in hun thuisland hier in Europa een tijdelijk veilig heenkomen bieden. 

Opvang Syrische vluchtelingen onder druk

Europa zucht over 120.000 extra vluchtelingen die verdeeld moeten worden over haar lidstaten, maar dit aantal is slechts een fractie van de vluchtelingenstroom die landen in het Midden-Oosten te verwerken krijgen. "Europa debatteert al weken over de opvang van 120.000 vluchtelingen, maar een klein land als Jordanië heeft in haar eentje al tien keer zoveel vluchtelingen gehuisvest."

Vanuit de Jordaanse hoofdstad Amman spreekt René Vlug, coördinator Syria Joint Response (ZOA), zijn ernstige zorg uit over de vluchtelingencrisis in het Midden-Oosten. Hij pleit ervoor dat de aandacht voor opvang van Syrische vluchtelingen in de eigen regio in de huidige maatschappelijke discussie niet uit het oog mag worden verloren. "Vergeet niet dat het overgrote deel van de Syrische vluchtelingen de Middellandse Zee helemaal nooit kan oversteken, omdat ze daar simpelweg het geld, de moed of de kracht niet voor hebben. Die mensen blijven hier en vragen zich af: wat nu?! Ze kunnen niet terug naar hun thuisland. Maar een lange termijn perspectief in het Midden-Oosten ontbreekt totaal.’’ 

ZOA coördineert namens elf Nederlandse hulporganisaties de Syria Joint Response, gefinancierd met noodhulpgeld van het ministerie van Buitenlandse Zaken, bedoeld voor hulp aan Syrische vluchtelingen in Libanon, Jordanië en in Syrië zelf. Libanon huisvest op dit moment 1,1 miljoen geregistreerde Syrische vluchtelingen, bijna een kwart van de totale bevolking aldaar. Voor buurland Jordanië geldt dat ze onderdak biedt aan 1,3 miljoen Syrische vluchtelingen van wie 630.000 officieel geregistreerd. Sinds het begin van de opstand tegen de regering van President Assad in Syrië, is de helft van de Syrische bevolking op de vlucht geslagen: ruim 7 miljoen in eigen land, ruim 4,5 miljoen over de grens. In de strijd kwamen tot op heden 250.000 Syriërs om het leven volgens officiële getallen van de VN. 

De Syria Joint Response helpt vluchtelingen te overleven door o.a. te zorgen voor voedselzekerheid, schoon drinkwater, sanitaire voorzieningen, gezondheidszorg en basismiddelen als dekens en matrassen. Sinds augustus 2015 heeft het World Food Programme van de VN door gebrek aan geld noodgedwongen de voedselhulp aan vluchtelingen stop gezet. Een catastrofe voor het gewone leven van veel vluchtelingen. 

Volgens Vlug is de stressfactor onder vluchtelingen in het Midden-Oosten enorm en is het zaak dat de hopeloosheid van de situatie snel wordt omgezet in nieuw perspectief: “Sommige kinderen gaan al twee jaar niet naar school omdat er geen geld voor de bus is, gezinnen zijn uit elkaar gerukt, mannen zitten nog in de oorlog of zijn ver van huis op zoek naar werk, basisvoorzieningen voor gezinnen ontbreken. Het ergste van alles is dat mensen totaal geen toekomst zien. Dat is ongelooflijk schrijnend om te zien. Die hopeloosheid moet heel gauw worden omgezet in perspectief. Mensen moeten zicht krijgen op een nieuw leven dat ze kunnen opbouwen. Dat is het moment waarop we levens moeten gaan redden en hoop moeten geven.”

Het plan van de VVD
Op 22 maart publiceerde de VVD een migratienota met de titel De (buiten)grenzen van Europa. Daarin signaleert de VVD dat grote aantallen immigranten omkomen bij de poging de Middellandse Zee over te steken en dat het aantal asielaanvragen in Europa toeneemt. Uitbreiding van de grensbewaking kan geen soelaas bieden. Om deze en andere redenen concludeert de nota dat het huidige migratiesysteem onhoudbaar is.

De VVD zoekt de oplossing in opvang in de regio. Er moet geen asiel meer worden verleend aan wie op eigen initiatief naar de Europese Unie reist. In plaats daarvan moeten veilige havens gecreëerd worden, dat wil zeggen opvang moet worden geboden in landen in de regio van herkomst van asielzoekers. Vandaar zouden deze vluchtelingen sneller naar huis kunnen terugkeren als de situatie er verbetert, en zich ook makkelijker kunnen aanpassen aan sociale en culturele omstandigheden. Europese landen zouden nog wel op eigen initiatief vluchtelingen kunnen uitnodigen zich hier te vestigen.

Juridische haalbaarheid
Zijn de plannen in de Migratienota verenigbaar met internationale verplichtingen ten aanzien van asiel? Een aantal EU-richtlijnen verplicht tot behandeling van asielaanvragen in Europa en zal dus gewijzigd moeten worden. Omdat de Migratienota uitgaat van een Europese aanpak blijven die obstakels hier buiten beschouwing en wordt nader ingegaan op internationaal recht.

De kern van het internationale asielrecht is het verbod op refoulement, dat wil zeggen het verbod op uitzetting naar een land waar de vreemdeling gevaar loopt onmenselijk of vernederend te worden behandeld. Die regel vloeit voort uit een aantal door alle EU lidstaten ondertekende verdragen.[1] De migratienota van de VVD geeft uitdrukkelijk aan dat dat verbod geëerbiedigd moet worden. Het verbod op refoulement staat niet in de weg aan uitzetting naar een ander land, mits aan een aantal voorwaarden is voldaan.

Asielprocedure in Europa blijft
Ten eerste mag er in dat andere land geen nieuw gevaar op onmenselijke behandeling zijn. Dat betekent dat ook als aan alle overige voorwaarden voldaan is, er na uitvoering van het plan van de VVD altijd een asielprocedure in Europa zal moeten blijven bestaan. Het is namelijk onmogelijk om met zekerheid te stellen dat een bepaald land voor geen enkele persoon gevaarlijk zal zijn. Zo zou bijvoorbeeld Senegal in het algemeen misschien wel veilig zijn voor Congolezen die geweld in Oost-Congo ontvluchten, maar mogelijk weer niet voor vrouwen die vrouwenbesnijdenis te vrezen hebben. Zelfs binnen de Europese Unie zijn op dit moment niet alle lidstaten bij voorbaat als veilig aan te merken. Overdracht van asielzoekers aan Griekenland is strijdig met het refoulementverbod van artikel 3 EVRM, en overdracht van gezinnen met kinderen aan Italië is alleen onder bepaalde voorwaarden toegestaan. Voor zover het plan van de VVD afschaffing van alle asielprocedures in Europa zou omvatten zou het dus strijdig zijn met internationaal recht.

Indirect refoulement
Ten tweede moet de asielzoeker die uit Europa naar het veilige land wordt gestuurd zich daar kunnen vestigen. Als die zekerheid er niet is, en de vreemdeling dus geen mogelijkheid heeft zich te vestigen in het veilige land, zal hij mogelijk geen andere uitweg zien dan terugkeren naar het land van herkomst waar hij onmenselijke behandeling vreesde. In zo’n geval komt uitzetting uit Europa naar de veilige haven indirect neer op uitzetting naar het land van herkomst – en ook dat is onder de refoulement-verboden niet toegestaan.

Uit dit verbod op indirect refoulement vloeien nogal wat eisen voort waaraan het veilige land moet voldoen. Ten eerste moet de asielprocedure in dat land voldoen aan de eisen die voortvloeien uit (onder meer) het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, zoals toetsing van een afwijzing van een asielaanvraag door de rechter. Verder moet tijdens de asielprocedure opvang geboden worden. En indien asiel wordt verleend, moet de vreemdeling aanspraak kunnen maken op de rechten uit het Vluchtelingenverdrag: toegang tot de arbeidsmarkt, minderjarigen moeten toegang hebben tot onderwijs en zo voorts.

Praktische haalbaarheid
Het plan van de VVD doet sterk denken aan eerdere voorstellen voor wat werd genoemd “opvang in de regio” of “external processing”. Zo stelde de Britse premier Blair al in 2002 iets dergelijks voor, en heeft de Adviescommissie Vreemdelingenzaken in 2010 op verzoek van minister Leers een advies over dit onderwerp uitgebracht. En al sinds de jaren negentig van de vorige eeuw kent de Vreemdelingenwet de mogelijkheid asielverzoeken af te wijzen als de asielzoeker naar een land kan worden uitgezet waarlangs hij naar Nederland is gereisd. Zo komen Afghanen en Irakezen dikwijls via Turkije in Europa. Toch zijn de ideeën voor opvang in de regio nooit verder uitgewerkt in Europa en wordt zelden of nooit gebruik gemaakt van de mogelijkheid een asielzoeker terug te sturen naar zo’n land van doorreis. De redenen zijn niet zozeer juridisch als wel praktisch van aard: het land van opvang of doorreis moet wel meewerken. Daartoe blijken landen niet zo gauw bereid. En op grond van het internationale asielrecht hebben zij daartoe ook geen enkele verplichting. Een Syriër is voor de Libanese staat evenzeer een vreemdeling als voor Nederland.

De Migratienota suggereert dat landen in Afrika mogelijk bereid zullen zijn tot medewerking als dat een criterium wordt voor het verlenen van ontwikkelingshulp of het sluiten van handelsovereenkomsten. Daarnaast gaat de nota uit van een soort bijzondere verplichting van Afrikaanse landen om vluchtelingen uit de eigen regio op te vangen en stelt de nota dat Europa wel bereid blijft vluchtelingen uit Europa op te vangen. Het internationale asielrecht kent het begrip regio echter niet, laat staan een bijzondere verplichting van landen jegens vluchtelingen uit de eigen regio. Hetzelfde geldt voor het Europese asielrecht. Dat is weliswaar regionaal voor zover het alleen Europese staten bindt, de verplichting om bescherming te bieden geldt ongeacht de nationaliteit van de asielzoeker.

[1] Het betreft het Vluchtelingenverdrag van 1951 (artikel 33), het Anti-Folterverdrag (artikel 3), het Internationaal Verdrag voor Burgerlijke en Politieke Rechten (artikel 7) en het Europees Verdrag voor de Rechten van de mens (artikel 3). Daarnaast is het beginsel vastgelegd in het Handvest van Grondrechten van de EU (artikel 18).

Feiten en mythes over vluchtelingen, asielzoekers en illegalen

Hoeveel vluchtelingen zijn er in Nederland en hoeveel illegalen? Is er sprake van een restrictief beleid en leidt dat tot minder immigranten?

Heeft een soepel toelatingsbeleid een aanzuigende werking? Waarom keren uitgeprocedeerde asielzoekers niet terug? 

Leidt economische ontwikkeling van herkomstlanden tot minder migratie?

Het zijn vragen die actueel zijn nu het tweede kabinet Rutte worstelt met deze vraagstukken. 

Wat is een asielzoeker?

Een asielzoeker is iemand die de bescherming van een ander land inroept. Hij vraagt daarmee in dat land asiel aan.

Het land waar asiel wordt gevraagd moet nagaan of de asielzoeker valt onder het Vluchtelingenverdrag. Dit gebeurt in de asielprocedure.

Wanneer is iemand een vluchteling?

Dit is bepaald in het Vluchtelingenverdrag. Volgens dit verdrag is een vluchteling iemand die in zijn thuisland gegronde vrees heeft voor vervolging. Redenen voor vervolging kunnen zijn: ras, godsdienst, nationaliteit, politieke overtuiging of seksuele voorkeur. In Nederland beslist de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) over de asielaanvraag en of de asielzoeker erkend wordt als vluchteling.

Hoeveel vluchtelingen verblijven er in Nederland?

Dat valt moeilijk te zeggen en hangt ook van de definitie af. De UNHCR schatte het aantal vorig jaar op 85.000 (inclusief asielzoekers) , het SCP schatte dat in 2014 tussen de 200.000 en 250.000 vluchtelingen verbleven.

Hoeveel asielzoekers kwamen er in 2014 naar Nederland?

Een jaar geleden, vlak voor de verkiezingen voor het Europees parlement, voorspelde toenmalig staatssecretaris Teeven dat er in 2014 65.000 asielzoekers naar Nederland zouden komen. Het werden er uiteindelijk veel minder: 27.168, inclusief nareis. 

Was 2014 een recordjaar?

In vergelijking met de afgelopen jaren kwamen er in 2014 veel vluchtelingen naar Nederland. In vergelijking met de jaren '90 en het begin van deze eeuw was het aantal niet hoog.

Prognose

Voor het komende jaar wordt, gezien de onrust in het MIdden-oosten een toename van het aantal vluchtelingen verwacht.

Het CBS publiceerde dit jaar haar prognoses wat betreft migratie voor de komende decennia. Wat betreft asielmigratie verwacht het CBS de komende jaren nog een tijdelijke toename en daarna een terugkeer naar een lager niveau. 

Heeft een soepel asielbeleid een aanzuigende werking? 

Karel Smouter heeft deze vraag aan verschillende migratiedeskundigen voorgelegd en schreef er een artikel in De Correspondent over. Smouter concludeert:

'Het bestaan van 'aanzuigende werking' is nooit bevestigd, maar kan ook niet worden uitgesloten. De strekking van het meeste onderzoek hiernaar is dat het asielbeleid in het bestemmingsland slechts een kleine of zelfs een verwaarloosbare rol speelt bij de keuze van een asielzoeker. Asielzoekers blijken vaak niets of weinig te weten over het asielbeleid en de sociale voorzieningen in het land van bestemming. Het beeld van een calculerende asielzoeker die heel bewust kiest voor het land met het gunstigste asielbeleid of de beste voorzieningen, klopt in elk geval niet.' 

"Nederland is de gekke Henkie van Europa" 

De conclusie kan zijn dat Nederland relatief veel vluchtelingen in Europa opvangt, maar is zowel absoluut als relatief geen koploper. 

‘Nederland geeft opnieuw veel meer asielzoekers een verblijfsvergunning dan de rest van Europa doet" schreven diverse media, waaronder De Telegraaf een jaar geleden, naar aanleiding van een bericht van de IND een jaar geleden.  Flip vanDyke analyseerde deze uitspraak, vergeleek de cijfers en kwam tot de conclusie dat er door de IND appels met peren waren vergeleken door de herkomst van de vluchtelingen niet mee te nemen. Volgens Van Dyke krijgt Nederland, juist omdat het beleid zo streng is, minder kansarme asielzoekers en dat verhoogt het percentage toekenningen. "België is nu ook strenger geworden en ontmoedigt de komst van mensen die geen kans hebben. Dat beleid is succesvol en vervolgens zie je ook daar dan ook het toekenningspercentage stijgen."

Meer weten over het Europese asielbeleid? Helpen strengere grenscontroles aan de buitengrenzen van Europa? Karel Smouter vroeg het experts en concludeerde in een artikel over Europees asielbeleid "Meer grensmuren blijken volgens experts helemaal niet tot minder migratie te leiden. De routes die migranten nemen worden er slechts riskanter door."

(Syrische) bootvluchtelingen

De afgelopen jaren horen we steeds vaker berichten over migranten die in gammele boten de Middellandse Zee oversteken en soms de overkant niet halen. Hoe ziet die trip eruit? Hoeveel kost zo’n boottrip? Hoe is de situatie aan boord? Hoe kunnen vluchtelingen zoveel geld hebben om de trip te maken? Vluchten de Syriërs voor het oorlogsgeweld in hun land? Waar willen de meeste Syriërs naartoe in Europa?  Zijn alle mensen op die boten Syriërs? Wat gebeurt er als een boot in de buurt komt van Italië? Wat als de Syriërs in Italië aankomen? Waarom checkt Italië die aankomende migranten niet?  Willen de Syriërs in Italië blijven? Hoe komen Syriërs van Italië naar Noord- en West-Europa? 

Migratie-expert Hein de Haas en zeven mythen over migratie

Over mythe 1: We leven in een tijd van ongekende massa-immigratie

Het aantal migranten is tussen 1960 en 2000 wereldwijd bijna verdubbeld, maar de wereldbevolking is even hard gegroeid. Verhoudingsgewijs is migratie dus praktisch stabiel gebleven. Minder dan drie procent van de wereldbevolking is migrant. Wel is de aard en richting van de migratie veranderd. Eeuwenlang waren het vooral Europeanen die emigreerden, terwijl sinds de Tweede Wereldoorlog Europa een aantrekkelijke bestemming is geworden voor migranten. Bij gebrek aan concrete bedreiging van buitenaf, zijn politici sinds het einde van de Koude Oorlog migratie steeds meer als bedreiging voor onze veiligheid en welvaart gaan neerzetten, waardoor ze de migratie-hysterie zelf verder aanwakkeren.

Over mythe 2: Immigratiebeperkingen zorgen voor minder migranten

Uit onderzoek blijkt dat immigratierestricties vaak contraproductief zijn omdat zij retourmigratie afremmen en de permanente vestiging van migranten in de hand werken.

Over mythe 3: Immigratiebeleid is restrictiever geworden

Hoewel politici graag de indruk wekken dat immigratiebeleid steeds strenger is geworden, blijkt uit onderzoek dat immigratiebeleid de afgelopen decennia voor de meeste migrantengroepen juist minder restrictief is geworden. Stoere praat over migratie is dus vooral voor de bühne.

Over mythe 4: Ontwikkeling in herkomstlanden zal emigratie beperken

Welvaartsgroei, onderwijs en infrastructuur stelt meer mensen in staat te migreren en verhoogt hun ambitieniveau. Daarom zien we dat emigratie juist toeneemt onder invloed van ontwikkelingsprocessen. Economische ontwikkeling in de armste landen zal daarom onherroepelijk tot meer migratie leiden.

Over mythe 5: Migratie leidt tot ‘brain drain’

Het is een misverstand dat de emigratie van geschoolde mensen de oorzaak is van onderontwikkeling in herkomstlanden. Het geld dat migranten naar familie terugsturen is een veelvoud van ontwikkelingshulp, en veel migranten investeren in herkomstlanden, hoewel het ook een illusie is te denken dat migranten fundamentele problemen (zoals corruptie en ongelijkheid) in herkomstlanden kunnen oplossen.

Over mythe 6: Migranten pikken banen in en bedreigen onze verzorgingsstaat

Migranten verrichten vooral het werk dat de ‘eigen’ bevolking niet wil of in staat is te doen. Migratie blijkt een (klein) positief effect te hebben op economische groei, hoewel het vooral ondernemers, de middenklasse en rijkeren zijn die van migratie profiteren.

Over mythe 7: Migratie is een oplossing voor het vergrijzingsprobleem

Net zo min als migratie een bedreiging is voor onze welvaart, is migratie ook geen oplossing voor het vergrijzingsprobleem of andere sociaaleconomische vraagstukken. Daarvoor is migratie in omvang te beperkt, en vergrijzing is een wereldwijd fenomeen aan het worden. 

Ongedocumenteerden

Hoeveel ongedocumenteerden wonen er in Nederland?

'Ongedocumenteerden' is een ander woord voor 'illegalen'. Het is onbekend hoe groot deze groep in Nederland is. De Stichting Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS) ging volgens RTL/ANP uit van 100.000 mensen in 2009. In ieder geval zijn het er zeker tienduizenden. Slechts een heel klein deel van hen maakt gebruik van opvangvoorzieningen die in sommige gemeenten bestaan. De anderen verblijven bij familie, vrienden, zijn zelfstandig of zwerven rond.

Volgens LOS) heeft 60% ooit vergeefs een asielverzoek ingediend. Anderen kwamen op een andere manier binnen of lieten hun verblijfsvergunning verlopen. Zij hebben enerzijds de plicht om te vertrekken, maar illegaliteit op zich is niet strafbaar. Ongedocumenteerden kunnen wel in vreemdelingendetentie komen en gedwongen uitgezet worden. Ze mogen niet werken en hebben ook geen recht op sociale bijstand om bijvoorbeeld voedsel of kleding te kopen. Wel heeft iedereen die op Nederlands grondgebied verblijft recht op ‘medisch noodzakelijke zorg’.

Door hun status en zwakke economische positie gaat het om een groep met een zwakke rechtspositie die kwetsbaar is voor allerlei vormen van uitbuiting. Om ze hiertegen te bescherming hebben ongedocumenteerden sinds kort in het hele land recht op aangifte bij de politie te doen. 

Wanneer je hier niet mag blijven, moet je vertrekken. Een sluitend terugkeerbeleid botst met mensenrechten en internationale verdragen.

Nederland voert de laatste jaren een asiel- en terugkeerbeleid dat is gebaseerd op de aanname dat alle uitgeprocedeerde vreemdelingen daadwerkelijk weg kunnen. Ze hebben geen recht meer op opvang en illegalen die niet uit zichzelf vertrekken kunnen in vreemdelingendetentie worden gezet.

Het beleid blijkt in de praktijk niet te werken. Door dit beleid krijgt Nederland al jaren stevige kritiek van onder andere de Raad van Europa en de VN.

Volgens internationale verdragen is Nederland namelijk verplicht voor deze groep te zorgen. Nederland is één van de ondertekenaars van resolutie 1509 van de Raad van Europa, waarin de mensenrechten van 'irregular mirgants' zijn geregeld. Hierin wordt onder andere gesteld dat "adequate huisvesting en opvang om menselijke waardigheid te garanderen moet worden geboden aan ongedocumenteerden”. Met de ondertekening hebben ook Nederlandse gemeenten de verplichting mensenrechten te respecteren, beschermen en uit te voeren.

Waarom worden ongedocumenteerden dan wel/niet opgevangen? #bed #bad en #brood

Gemeenten mochten sinds 1 januari 2010 'uitgeprocedeerde asielzoekers' of 'ongedocumenteerden' of ' illegalen' niet meer opvangen van het kabinet. Dit besluit is in 2007 genomen door toenmalig PvdA-staatssecretaris van Justitie Albayrak. Het besluit was een onderdeel van de pardonregeling voor 26.000 asielzoekers, die gepaard ging met het uitzetten van ongedocumenteerden voor wie het pardon niet gold.

Omdat in veel gemeenten een moeilijk houdbare situatie is ontstaan, wordt een beperkte vorm van bed, bad en brood door de landelijke overheid inmiddels min of meer gedoogd. Eén van de politieke strijdpunten is nu of dit gedoogbeleid wordt voortgezet of gestopt, of de gemeenten de opvang eventueel zelf moeten betalen of dat er een landelijke opvang wordt georganiseerd .

Hoeveel ongedocumenteerden verlaten daadwerkelijk het land? 

Ook dit is onbekend. Volgens recente cijfers van het CBS vertrekt jaarlijks  25-33% van de asielzoekers aantoonbaar.  Van de  33.735 mensen die het land in 2014 moesten verlaten, zijn er 8.000 aantoonbaar vertrokken. De grootste groep die het land moest verlaten, was afkomstig uit China (3110 mensen), gevolgd door mensen uit India (1785) en Irak (1380). 

Waarom keren uitgeprocedeerde asielzoekers niet allen terug? 

Een onbekend deel is met onbekende bestemming vertrokken zonder dat dit door de overheid is geregistreerd. Een ander deel kiest voor 'de illegaliteit' en leeft vaak bij familie of vrienden. Tot slot is een deel van de groep onuitzetbaar, omdat hun land van herkomst weigert mee te werken aan hun terugkeer of omdat het te onveilig is (zoals in Irak, Soedan of Somalië) of omdat ze ziek zijn en in het land van herkomst niet de geschikte behandeling of medicijnen kunnen ontvangen.