‘Zo’n beetje iedere terrorist is moslim’

De aanleiding

Het is één van de stokpaardjes van PVV-leider Geert Wilders, en de laatste dagen wordt hij helemaal regelmatig van stal gehaald: „Niet iedere moslim is een terrorist, maar tegenwoordig is wel zo’n beetje iedere terrorist moslim.” Vorige week zei Wilders het nog in een interview met De Telegraaf. Klopt het?

Waar is het op gebaseerd?

Geert Wilders of de PVV was niet voor commentaar bereikbaar.

En, klopt het?

Ook een bewering zien langskomen die je gecheckt wilt zien? Mail nextcheckt@nrc.nl of tip via Twitter met de hashtag #nextcheckt

Cijfers over terrorisme zijn er overdadig. De toegankelijkste dataset is die van Europol, het samenwerkingsverband van Europese politiediensten. In juli verscheen hun jongste, jaarlijkse rapport over internationaal terrorisme. Hun conclusie is vrij duidelijk: in 2014 had ongeveer 5 procent van de geslaagde én verijdelde terroristische aanslagen een islamitische grondslag. Het grootste deel van de aanslagen dat jaar was nationalistisch of separatistisch van aard. Trek je het breder, tussen 2006 en 2014, dan is dat getal nog kleiner.

Maar Wilders heeft het over personen, niet incidenten. Er werden volgens het rapport in 2014 zo’n 774 mensen gearresteerd op verdenking van terrorisme. 395 waren religieus geïnspireerd, waarvan 367 islamitisch: iets minder dan de helft dus.

Voor Europa gaat Wilders’ stelling dus niet op. Let wel: hier zijn de aanslagen in Parijs nog niet in meegenomen. Er is nog een andere beperking: deze cijfers gelden alléén voor Europa. Wilders noemt niet specifiek Europa, of het Westen: we moeten er dus van uitgaan dat hij het heeft over terrorisme wereldwijd. En hier wordt het ingewikkelder. Zulke kant-en-klare data zijn er niet.

We beginnen met een belrondje langs terrorisme-experts. Alle mensen die we spreken, en dat zijn er nogal wat, zeggen hetzelfde: klopt niet. Zeker, fundamentele islam is een zeer belangrijke grondslag voor terrorisme wereldwijd. Maar politieke ideologie en separatisme zijn dat ook. Ze verwijzen naar terrorisme in India, Congo, Oekraïne, Israël, Thailand, Colombia.

Data voor 2015 zijn nog niet beschikbaar, dus ook niet voor Geert Wilders. Voor cijfers kunnen we het beste terecht bij het Global Terrorism Index Report 2014, een analyse van terrorisme wereldwijd gedurende het afgelopen jaar. Vers van de pers: het rapport werd vrijdag in Den Haag gepresenteerd. Bron voor het rapport is de Global Terrorism Database (GTD), ’s werelds uitgebreidste verzameling data rond terrorisme.

Een database met aantallen terroristen en hun affiliaties is er niet. De GTD registreert incidenten en slachtoffers – hoeveel terroristen erbij betrokken waren is daar geen onderdeel van. Volgens het rapport kwamen vorig jaar 32.685 mensen wereldwijd om het leven vanwege terrorisme. 78 procent van hen viel in slechts vijf landen: Nigeria, Irak, Afghanistan, Pakistan en Syrië.

De belangrijkste actoren zijn daar, veruit, Boko Haram en Islamitische Staat, de twee dodelijkste terroristische organisaties ter wereld (in die volgorde). Inderdaad, beide fundamentalistisch islamitisch.

In het Westen was islamitisch terrorisme in 2014 niet de belangrijkste oorzaak van terreurdoden: 70 procent waren het gevolg van ‘lone wolves’ met veelal rechts-extremistische opvattingen. Dat cijfer zal voor 2015 wel verschuiven vanwege de aanslagen in Parijs.

Er zijn meer bronnen. START, het terrorisme-instituut van de University of Maryland, registreerde over 2014 de twintig belangrijkste terroristische organisaties die wereldwijd aanslagen pleegden. Daarvan hebben er twaalf een islamitische achtergrond, acht waren politiek-ideologisch of separatistisch.

Conclusie

Dat fundamentalistisch islamitisch terrorisme voor de meeste doden zorgt wereldwijd, is een feit. In Europa was afgelopen jaar ongeveer de helft van de mensen die werden gearresteerd vanwege terrorisme religieus gemotiveerd. Dat „zo’n beetje elke terrorist moslim is”, gaat dus te ver. Daarvoor zijn er simpelweg te veel politiek of separatistisch gedreven terroristische groeperingen in de wereld, die ook slachtoffers maken. We beoordelen de uitspraak als onwaar.