Angst voor islamisering is vorm van sociale hypochondrie
Het aantal moslims neemt in Nederland toe. Dat kun je islamisering noemen, maar wanneer je bang bent dat deze relatief beperkte toename van het aantal moslims leidt tot een bedreiging van Nederlandse waarden, dan leid je aan wat de socioloog Willem Schinkel een ernstige vorm van sociale hypochondrie zou noemen. Dan gedraag je je als een paranoïde patiënt zonder zelfvertrouwen, die overal om zich heen bedreigingen ziet.
Pegida waarschuwt voor de islamisering van het Avondland, Geert Wilders meent dat we allemaal ten dode zijn opgeschreven als we niet de-islamiseren en ook Halbe Zijlstra maakt zich zorgen om de bedreiging van de Nederlandse waarden door de islam. Dat doet de fractievoorzitter van de VVD, zo vertelde hij onlangs aan Trouw, sinds hij Soumission, een boek van de Franse schrijver, Michel Houellebecq, heeft gelezen. In dit boek krijgt Frankrijk in 2022 een islamitische president en wordt het land in forse mate geïslamiseerd. Vooral de vrouwen komen er bekaaid af. Ze mogen niet meer werken, geen mini-rok meer dragen, ze moeten zich onderwerpen aan de man en polygamie is toegestaan.
Houellebecq is één van de grootste hedendaagse schrijvers en zoals wel vaker het geval is met zijn boeken, riep Soumission in Frankrijk en ver daarbuiten heftige discussies op. Je kunt het boek lezen als een satire op de angst voor de islam of als een kritiek op de islam. De meeste mensen lezen het echter als een beschrijving van een toekomstige Europese samenleving waarin een monolitisch blok van moslims de meerderheid is gaan vormen en langs democratische weg de macht heeft overgenomen.
Soumission is geen wetenschappelijke studie, het is een roman. Het is een verzonnen verhaal. Zo is van een islamitische meerderheid in Frankrijk voorlopig geen sprake. Nu is zo’n 8% van de Franse bevolking islamitisch en in 2050 zal volgens PEW-research niet meer dan 11% van de bevolking islamitisch zijn. De overgrote meerderheid in Frankrijk is in 2050 ongelovig (44%) of christelijk (43%).
Het onderwerp van het boek van Houellebecq appelleert wel aan een breed gedragen angst: de angst voor de islam en voor islamisering. En deze angst verkoopt. Wilders weet dat ook. Hij kan deze angst als geen ander exploiteren. Feiten doen dan al snel niet meer ter zake. Wat zijn die feiten?
Hoeveel moslims wonen er in Nederland?
In 2015 schatte het CBS op basis van de Enquête Beroepsbevolking (EBB), waaraan circa 460 duizend volwassen personen (18 jaar of ouder) deelnamen dat 4,9% van de Nederlanders boven de 18 jaar zichzelf als moslim beschouwt. Dit betekent dat 660.000 volwassen Nederlanders vinden dat ze moslim zijn. Het aantal Nederlanders onder de 18 dat te beschouwen is als moslim, wordt door demografisch feitenchecker Flip van Dyke geschat op 337.000. Dit is inclusief kinderen van de derde generatie, voornamelijk met Turks-Nederlandse of Marokkaans-Nederlandse ouders. In totaal waren er dan in 2015 967.000 moslims in Nederland, zo'n 5,75% van de bevolking.
Volgens PEW-research zal dat in 2030 zijn gestegen tot 7,8% en tot 9,4% in 2050. PEW-research gaat hierbij uit van een vruchtbaarheidscijfer voor moslims in Nederland van 2,4, dalend in de periode tot 2050 tot 2,3. Dit cijfer is zeer waarschijnlijk aan de hoge kant, omdat het vruchtbaarheidscijfer onder Turkse en Marokkaanse vrouwen, nu al gedaald is naar 2,1. In de cijfers van Pew is geen rekening gehouden met de huidige instroom van asielzoekers uit islamitische landen, maar is het ook de vraag of de remigratie is verrekend. Zo was het aantal mensen van Turkse, Marokkaanse, Afghaanse en Somalische herkomst dat in 2015 Nederland verliet hoger dan het aantal dat zich hier vestigde.
Volgens PEW stijgt het aantal moslims, maar minder snel dan bijvoorbeeld het aantal ongelovigen dat in dezelfde periode van 42% (2010) zal toenemen tot 49% (2050). Het aantal christenen zal de komende jaren dalen van 51% naar 40%, maar blijft in 2050 nog altijd vier keer zo groot zijn als het aantal moslims.
Maar, in sommige regio’s is nu toch al sprake van grote groepen moslims?
In 2014 publiceerde het CBS de Religieuze Kaart van Nederland. Hieruit bleek dat in drie van de twaalf provincies het aantal moslims meer dan 5% van de bevolking vormt. Dat zijn Zuid-Holland (7,1%), Noord-Holland (6,4% ) en Flevoland ( 6,1%). Daarna volgt Utrecht met 4,5%. In Drenthe wonen de minste moslims: daar vormen ze slechts 0,4% van de bevolking.
In 34 van de 408 gemeenten ligt het percentage moslims boven de 5,5%. Relatief de meeste moslims wonen in Den Haag waar 14,1% van de bevolking islamitisch is. Andere gemeenten met relatief veel moslims zijn volgens het CBS Rotterdam (13,3%), Leerdam (12,2%), Schiedam (11,8%) en Amsterdam (11,3%). Ook in Maassluis (10,6%) en Bergen op Zoom (10,5%) is meer dan 10% van de bevolking moslim.
In 40% (163) van de 408 Nederlandse gemeenten vormen moslims minder dan 1% van de bevolking en in 64 gemeenten is 0,0% van de bevolking islamitisch.
Op provinciaal en stedelijk niveau vormen moslims in het grootste deel van het land dus een kleine minderheid.
Cijfers op wijkniveau zijn niet beschikbaar, maar de kans is groot dat moslims in enkele buurten in de grote steden wel een meerderheid vormen. Datzelfde geldt ook voor diverse scholen en bedrijven in die steden.
In hoeverre vormen moslims een politieke macht?
Een politieke macht vormen de moslims amper. In de grote steden nog enigszins. In Den Haag waar 14% van de bevolking islamitisch is, haalden de twee islamitische partijen (Partij van de Eenheid en de Islam Democraten) in 2014 samen 7% van de stemmen. In Rotterdam (13,3% van bevolking islamitisch) wist NIDA 4,8% van de stemmen te behalen, goed voor 2 van de 45 zetels in de Rotterdamse gemeenteraad.
Op landelijk niveau vormen moslims een kleinere electorale factor: de 660.000 volwassen Nederlanders die zichzelf als moslim beschouwen zijn niet allemaal kiesgerechtigd en degene die dat wel zijn, zullen, net als andere Nederlanders, niet allemaal gaan stemmen. Stel dat de helft van hen dat wel doet, dan zijn ze bij een kiesdrempel van 60.000 stemmen waarschijnlijk op zijn hoogst goed voor 5 zetels in de Tweede Kamer. Lang niet alle Nederlandse moslims zullen echter de behoefte hebben om op een islamitische partij te stemmen, als het uberhaupt lukt een partij te starten waarin veel moslims zich herkennen. Twee of drie Kamerzetels lijken daarom voorlopig het hoogst haalbare voor een islamitische partij in de Tweede Kamer.
Maar met de institutionalisering van de islam gaat toch snel?
Nee. Het aantal moskeeën ligt al jaren ergens tussen de 450 en 500. Moskeeën worden, zoals Roemer van Oordt onlangs nog schreef, wel zichtbaarder door verbouwingen en nieuwbouw of groter door fusies en samenwerking. Slechts 5 % van alle moslimkinderen gaat naar een islamitische basisschool en er is in heel Nederland één middelbare school op islamitische grondslag.
De geschiedenis van de Nederlandse moslimomroepen is een aaneenschakeling van tragische mislukkingen en het is Nederlandse moslims nimmer gelukt een samenwerkingsverband te vormen waarin alle religieuze en etnische stromingen vertegenwoordigd waren.
De geschiedenis van islamitische instituties in Nederland maakt duidelijk dat van eenheid binnen de Nederlandse islamitische gemeenschap, voorzover je daarvan kunt spreken, in de verste verte geen sprake is. De islam kent in Nederland een enorme diversiteit aan religieuze en etnische stromingen die niet of op zijn hoogst in zeer beperkte mate tot samenwerking komen.
De islamitische gemeenschap in Nederland is en blijft te klein, politiek te zwak en intern te veel verdeeld om een bedreiging voor de Nederlandse waarden van Halbe Zijlstra, de PVV of Pegida te vormen.
Hoe zit dat met zelfislamisering?
Ten slotte wordt er gewaarschuwd voor ‘zelfislamisering’, het zich bij voorbaat aanpassen aan de (vermeende) wensen van moslims. Het is een term die in Nederland na de eeuwwisseling geintroduceerd lijkt door arabist Hans Jansen en populair is in kringen van de aanhangers van de Eurabia-complottheorie.
Wanneer zelfislamisering betekent dat mensen zich beperkt in hun vrijheid voelen uit angst voor islamitische terreur, dan kan hier niet anders dan krachtig stelling tegen genomen worden. Journalisten, tekenaars, politici, cabaretiers en alle andere stervelingen moeten zich in alle vrijheid, zonder angst voor bedreiging of geweld over alles kunnen uiten. Ook als dit door anderen als kwetsend wordt ervaren. Waarbij opgemerkt kan worden dat geweldsdreiging niet alleen uit islamitische hoek komt, maar bijvoorbeeld ook van tegenstanders van AZC’s die lokale politici bedreigen.
Wanneer 'zelfislamisering' zou betekenen dat de rechten of de vrijheid van Nederlandse burgers, ongeacht hun geloof, sekse, seksuele voorkeur etcetera zouden worden ingeperkt, dan is dit ook onacceptabel. Gelukkig hebben we in dat geval rechters die gedrag of maatregelen kunnen toetsen aan de Nederlandse (grond)wet. Diezelfde wet zou ook moslims bescherming moeten bieden tegen discriminerende voorstellen zoals die bijoorbeeld geregeld uit de koker van de PVV komen.
Over zelfislamisering wordt echter ook gesproken wanneer een school met voornamelijk islamitische leerlingen Tweede Pinksterdag zou willen vervangen door het suikerfeest of wanneer een bedrijf met veel islamitische medewerkers of klanten halalproducten verkoopt. Je kunt dat als een bedreiging van joods-christelijke waarden zien, maar ook als beschaving of, zo je wil, als een vorm van typische Hollandse koopmansgeest waarbij veel waarde wordt gehecht aan de wens van de klanten.
Halbe Zijlstra maakt zich zorgen over onze waarden wanneer op een Amsterdamse school Tweede Pinksterdag verdwijnt. Ik vind het zorgwekkender dat Nederland de laatste jaren steeds vaker wordt aangesproken over de schending van mensenrechten of dat we kritiekloos samenwerken met en wapens leveren aan regimes als dat van Saoedi-Arabië. Juist Halbe Zijlstra ziet er geen probleem in meer samen te werken met dictators liet hij een jaar geleden aan de Volkskrant weten. 'We moeten ophouden met het opgeheven vingertje iemand aan te spreken,’ verklaarde Zijlstra, die zijn waarden blijkbaar inlevert wanneer hij de grens over gaat. Hij is niet de enige. Zo stemde een voorganger van Zijlstra, Frits Bolkestein, samen in 1996 met de halve VVD-fractie tegen het homohuwelijk omdat het niet goed zou zijn voor onze internationale positie. De VVD staat hierin overigens niet alleen. Ook vertegenwoordigers van andere partijen zijn binnenslands eerder dominee en over de grens worden ze koopman.
Sociale hypochondrie
Het aantal moslims neemt in Nederland toe. Dat kun je islamisering noemen, maar wanneer je bang bent dat een toename van het aantal moslims leidt tot een bedreiging van Nederlandse waarden, dan leid je aan wat de socioloog Willem Schinkel een ernstige vorm van sociale hypochondrie zou noemen. Dan gedraag je je, in de woorden van Schinkel, als een paranoïde patiënt zonder zelfvertrouwen, die overal om zich heen bedreigingen ziet.
Het recept? Angst zaaien helpt niet. Meer feitenkennis, meer zelfvertrouwen en vooral zelfbewustzijn helpen wel. En ga eens in gesprek met een Nederlandse moslim, dan zul je merken dat de meesten grotendeels dezelfde waarden delen. Met die bagage kun je met veel genoegen en zonder angst een roman van Houellebecq lezen en je druk maken over andere zaken. Over mensenrechten, segregatie, de groeiende kloof tussen hoger en lager opgeleiden of de wankele staat van onze democratie bijvoorbeeld.