Breed front tegen islamofobie en uitsluiting

18 januari 2015 | 10:13

De zaal in het Nelson Mandelacentrum zat vrijdagavond 16 januari bomvol. Een bont gezelschap van ongeveer 80 organisaties, moslims en niet-moslims, activisten of 'gewoon' bezorgde burgers waren op de uitnodiging van het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie en de mensenrechtenorganisaties EMCEMO en HTIB ingegaan om hun zorgen te delen over islamofobie en te brainstormen over mogelijke oplossingen. 

In de zaal zaten vertegenwoordigers van islamitische organisaties, waaronder enkele moskeeen, organisaties van Turkse en Marokkaanse Nederlanders, politieke partijen (PvdA, GroenLinks, SP en CDA), het Comité voor de Rechten van de Mens, vakbonden, anti discriminatiebureaus, pers en verschillende antiracisme-organisaties. Ook waren er vertegenwoordigers van het ministerie van Sociale Zaken, het Amsterdamse stadsdeel NIeuw-West en waren er veel mensen op persoonlijke titel uit verschillende delen van het land naar Amsterdam gekomen, waaronder mensen die zich inzetten tegen racisme (Zwarte Piet), antisemitisme en homofobie.

De bijeenkomst had soms het karakter van een Poolse landdag: alleen het kennismakingsrondje duurde al een uur en het werd al snel duidelijk dat er sprake was een grote diversiteit aan meningen.

Diverse sprekers benadrukten dat het van belang was ook solidair te zijn met andere groepen. In het bijzonder werd hierbij door verschillende mensen gewezen op het antisemitisme en de angst onder Nederlandse joden. Hierbij werd als voorbeeld gegeven dat een orthodoxe joodse school in Amsterdam  die dag uit angst voor terreur de deuren had gesloten. 

Islamofobie/ moslimhaat
De termen islamofobie en moslimhaat werden, net als in dit stuk, door elkaar gebruikt. Definities van de termen werden niet gegeven, maar de voorbeelden die werden gebruikt hadden meestal betrekking op het discrimineren, uitsluiten en bedreigen of bespuwen van moslims, vaak moslima's. Ook werd het geweld tegen moskeeen diverse keren genoemd. Onderzoekster Ineke van der Valk vertelde in dit verband over haar onderzoek, waarover op Republiek Allochtonië al diverse keren is gepubliceerd. Zij vertelde dat de helft van de 144 moskeeen van de Islamitisch Stichting Nederland de afgelopen jaren melding hebben gemaakt van incidenten. 
Geen van de sprekers noemde het geven van kritiek op de islam ook als een voorbeeld van moslimhaat of islamofobie. Op een enkeling na was er ook niemand die zich uitsprak tegen cartoons waarin het geloof of de profeet bespot wordt.  

Er waren enkele mensen die zich persoonlijk bedreigd voelden en te maken hebben gehad met bedreigingen, scheldpartijen of geweld vanwege hun islamitische achtegrond. Ook mensen die zichzelf niet als moslim beschouwen, hebben te maken met uitsluiting omdat ze als moslims worden gezien. Veel anderen kenden verhalen uit hun directe omgeving of via twitter of vooral facebook. Er werd onder andere verwezen naar incidenten die zijn verzameld op de facebookgroep Meldpunt Islamofobie en het blog moslimhaat.tumbr.com. 

PVV en extremisten
Verschillende sprekers verwezen naar de PVV en PVV-leider Wilders als grote aanjager van de moslimhaat. Anderen stelden dat juist de islamitische extremisten de grootste moslimhaters zijn en een belangrijke oorzaak van moslimhaat. 

Overheid
Er was veel kritiek op de overheid en de politiek vanwege het acthterwege blijven van politiek leiderschap. Er zijn maar weinig politici die het aandurven zich uit te spreken tegen islamofobie. Sommigen zien de overheid als de grote aanjager van moslimhaat. Uit angst voor terrorisme en islam worden er volgens hen tal van maatregelen genomen die de vrijheid en de privacy van alle burgers en van moslims in het bijzonder inperken. In dat verband werd ook gesteld dat er tegenwoordig bij het neerschieten door de politie van (vermeende) terroristen, nog maar zelden door pers en politiek kritische vragen worden gesteld over het - zonder vorm van proces - liquideren van verdachtren. 

Anderen benadrukten daarentegen dat er zowel landelijk (door het ministerie van Sociale Zaken) als op lokaal niveua juist meer aandacht wordt besteed aan islamofobie en moslimhaat. Ook zijn er wereldwijd maar weinig landen waar moslims, ongeacht de stroming waartoe zij behoren, niet alleen de vrijheid krijgen om moskeeen te bouwen, maar ook om bijvoorbeeld islamitsche scholen en omroepen te beginnen.   

Twee maten
Diverse mensen gaven aan het gevoel te hebben dat er in Nederland met twee maten wordt gemeten: over antisemitisme is de verontwaardiging onder politici en in de media over het algemeen groot, en volgens de meeste van hen ook terecht, maar moslims krijgen al snel het verwijt dat ze niet tegen religiekritiek kunnen of dat ze in een slachtofferrol kruipen, terwijl het om de aantasting van elementaire rechten gaat.  

Melden helpt
Het is daarom, zo benadrukten verschillende sprekers, van belang dat incidenten waarbij sprake is van islamofobie/moslimhaat worden gemeld waarbij het belang van zorgvuldigheid werd benadrukt. Alleen door registratie en met concrete voorbeelden kan aandacht voor het probleem worden gevraagd. Dit kan bijvoorbeeld bij de politie, bij lokale antidiscriminatievoorzieningen, bij het Meldpunt Internet Discriminatie of het Meldpunt Discriminatie Internet.
Daarnaast zijn er initiatieven als het Collectief tegen Islamofobie en Discriminatie, SPIOR, defacebookgroep Meldpunt Islamofobie, Al Nisa en Republiek Allochtonie waar melding kan worden gedaan. 

Aparte aandacht voor moslimhaat/islamofobie?
Er werden meer suggesties gedaan om aandacht te vragen voor islamofobie/moslimhaat:  zo werd er voorgesteld om open brieven te schrijven aan politici en ze bijvoorbeeld uit te nodigen voor een moskeebezoek. Ook werden er persberichten en demonstraties voorgesteld. Onenigheid was er over de vraag of er een aparte demonstratie moest komen tegen islamofobie of dat een dergelijke demonstratie niet juist beter een onderdeel zou kunnen vormen van een breder protest tegen discriminatie en racisme op 21 maart in Amsterdam. 

Het voordeel van een zo'n breed front tegen racisme en discriminatie was volgens de voorstanders dat er meer nadruk komt te liggen op de door velen gewenste onderlinge solidariteit tussen verschillende groepen die te maken hebben met discriminatie, racisme en uitsluiting. Juist onderlinge solidariteit, debat, dialoog en het vergroten van kennis over eklaar, zijn volgens deze sprekers de belangrijkste middelen om angst en haat te bestrijden. Ook werd door diverse sprekers gepleit voor mensenrechteneducatie op middelbare scholen. 

Anderen stelden hier tegenover dat onderlinge solidariteit, dialoog, mensenrechteneducatie e.d belangrijk zijn, maar dat er eerst erkenning moet komen voor moslimhaat/islamofobie als maatschappelijk probleem. In tegenstelling tot andere groepen die te maken hebben met discriminatie en uitsluiting, hebben de Nederlandse moslims nog geen goed georganiseerde belangenbehartigers die moslimhaat/islamofobie agenderen. Speciale aandacht voor dit probleem is volgens hen daarom nodig om het bij politiek en media op de agenda te krijgen.