Meer of minder Westerse arrogantie?

Waren de aanslagen in Parijs een koekje van eigen deeg? Volgens Sander van Walsum (in de Volkskrant van zaterdag 17 januari) is dat onzin en hij pleit in plaats daarvan voor een groter zelfbewustzijn en wat meer Europese arrogantie. Hoewel er niets mis is met het etaleren van universele waarden als gelijkheid, tolerantie en vrijheid van meningsuiting, gaat zijn pleidooi te gemakkelijk voorbij aan de koloniale wortels en mondiale dimensie van het hedendaagse Jihadistische terrorisme. Dat komt namelijk voort uit de puinhopen van de Russische en later Amerikaanse en Westerse (militaire) interventies in het Midden Oosten, maar ook uit de onvoorwaardelijke steun aan Israël en de positie van de Palestijnen. 

De dieperliggende oorzaak van het ontstaan van Al Qaeda, ISIS en de radicalisering van een zeer klein deel van de in het Westen geboren kinderen van Moslim migranten moet dan ook niet primair worden gezocht in ‘de Islam’. Religieuze idealen vormen wel een wenkend alternatief voor de toekomst. Zo worden veel Jihadi’s, met name degene die in het Westen zijn opgegroeid, gedreven door een verlangen naar een betere wereld. Iets wat ze – nogmaals in hun eigen optiek - gemeen hebben met allerlei andere wereldverbeteraars die in het verleden naar terroristische middelen hebben gegrepen

Die internationale èn utopische dimensie blijkt onder meer uit het karakter van het huidige Jihadistische terrorisme. Net als gewelddadige anarchisten voor de Eerste Wereldoorlog hopen zij dat door terreur te zaaien de realisering van hun utopische samenleving dichterbij komt. Dat daarbij slachtoffers vallen, wordt gebillijkt door het feit dat men aanslagen pleegt op ideologische of symbolische tegenstanders, en door het aloude argument dat ‘waar gehakt wordt spaanders vallen’. Deze ‘propaganda van de daad’ (Bakunin) werd door een beperkt aantal anarchisten uitgelegd als een vrijbrief voor aanslagen op regeringsleiders, soldaten, politiemensen, rechters, bankiers en industriëlen. Tussen 1878 (mislukte aanslag op keizer Wilhelm I van Duitsland) en 1932 (het opblazen van het huis van de Amerikaanse rechter die het proces had geleid van de bekende anarchisten Sacco en Vanzetti), werden er wereldwijd honderden aanslagen gepleegd. Hun voorbeeld werd in de jaren zeventig en tachtig gevolgd door radicaal linkse en rechtse bewegingen als de Duitse Rote Armee Fraktion, de rechts-extreme Italiaanse P2-loge, en het Japanse Rode leger.

Waar de anarchisten uit waren op een wereldrevolutie, kiezen de huidige Jihadi’s hun doelen selectiever. Hoewel zij zeggen uit te zijn op een wereldwijde heilige oorlog tegen de ongelovigen of afvalligen, beperken zij zich tot Westelijke staten die de interventies in het Midden Oosten actief of passief steunen. Zo pleegt Al Qaeda geen aanslagen in Latijns-Amerika of Japan, maar wel in de Verenigde Staten, Europa en staten als Australië die onderdeel vormen van coalities die verantwoordelijk zijn voor militair ingrijpen in het Midden Oosten. Willen we goed begrijpen wat Jihadisten beweegt, dan kunnen we dus niet om die internationale territoriale context heen. Het feit dat de Verenigde staten en hun bondgenoten Irak zijn binnengevallen, Libië hebben gedestabiliseerd en Assad niet echt aanpakken, wat je daar verder ook van moge vinden, is een cruciaal element in de zelfrechtvaardiging van de huidige Moslim terroristen. Met andere woorden., er is een oorzakelijk verband tussen de ‘weapons of mass destruction’ van Blair en Bush Jr. en de ‘weapons of mass disruption’ die vanaf 2001 door organisaties als Al Qaeda en Islamitische Staat worden ingezet. Waarbij we ons overigens moeten realiseren dat verreweg de meeste slachtoffers Moslims zijn en verreweg de meeste bommen in het Midden-Oosten tot ontploffing komen. Misschien is wat minder arrogantie dus meer op zijn plaats.