Creativiteit is de Sleutelcompetentie van de Toekomst

Manifest over Creativiteit, Arnhem maart 2014, geüpdate in februari 2015
 
The C Inside: creativiteit is de sleutelcompetentie van de toekomst
 
De maatschappelijke en technologische waarde van creativiteit komt aan de oppervlakte in Arnhem Creatieve Stad.
 
Creativiteit wordt in de samenleving steeds belangrijker. Het is de competentie van de toekomst. Het vormt de oplossing van onze door economische crisis en morele desintegratie verscheurde economie en maatschappij. Het werkt verbindend en reparerend. Hoe kan dat?
 
Creativiteit is een kracht die van binnenuit komt. Iedereen is creatief. Je hebt er hoogstens niet zo zicht op. Kunstenaars van alle disciplines zijn hier bij uitstek experts in. Activeren van creativiteit leidt tot innovatie: vernieuwing van basis, proces en/of product. Dit leidt tot zowel vernieuwende kunst als integere business.
 
Computerprogrammeurs zijn de kunstenaars van de toekomst. Hun vrije vormgeving van ICT-devices zal alle aspecten van ons professionele en persoonlijke leven in exponentieel tempo verder innoveren. Samen met de sociaal-emotionele kant van creativiteit – traditioneel belichaamd door hoogwaardige kunstdisciplines – vormt dit paar de samenwerkende creativiteitsexpertise die de weg naar een levendige en waarde-volle sociaal economische toekomst waarborgt.
 
Creativiteit is nu eenmaal de basis van cultuur, artistieke disciplines en kunstenaarschap; van de berekeningen, processen, technieken en vormgevingen die aan de basis van (informatie- en communicatie-) technologie liggen – én tegelijkertijd de werkcompetentie van de toekomst voor alle professionals. Hoe anders kom je vooruit in uitdagende tijden? Of vergroot je kwaliteit, waarde en winst op inspirerende wijze?
 
Kan creativiteit (weer) centraal komen te staan in zowel ons werk als de innovatie ervan in welke richting dan ook? Dan worden bruggen geslagen tussen de gesloten werelden van de ICTprogrammeur, die van de kunstenaar en de creatieve sector en de professional in de rest van de maatschappij. Hier wordt succes, rijkdom en schoonheid geboren. Hier geniet iedereen mee van creatieve kracht.
 
Creativiteit is de sleutelcompetentie van de toekomst voor iedereen. Door de aandacht die hier in Arnhem reeds voor is, in initiatieven als Coehoorn Centraal vanuit de creatieve sector en Arnhem Bitcoinstad vanuit de technologie, plus hier met nieuwe initiatieven op in te spelen, wordt Arnhem creatieve hoofdstad van Nederland. Ben je het met deze ambitie mee eens? Wil je hierin delen, nu en in de toekomst, op welke wijze dan ook? Onderteken dan dit manifest!
 
Door ondertekening van dit creativiteitsmanifest, zeg je 'ja' tegen creativiteit, steun je de initiatieven die er uit voortvloeien en blijf je op de hoogte. Dank! Je kunt evt. hieronder verder lezen voor een meer uitgebreide versie:
 
*
 
Creativiteit en Business
 
Creativiteit wordt in business steeds belangrijker. Het is de competentie van de toekomst. Het vormt de oplossing van onze door economische crisis en morele desintegratie verscheurde economie en maatschappij. Het is de businesswaarde die de lijm vormt in de leemte tussen in problemen geraakte bedrijven en sectoren.
 
Dit brengt hen in cocreatie en daardoor dichter bij een nieuwe bloei. Maar het is ook de transformator die zorgt voor een integere opbouw en uitbouw van bedrijven, diensten en producten en zelfs de professionals die hierin en –aan werken zélf. Zij kunnen hierdoor van winstcreatie naar waardecreatie evolueren; van e-conomy naar MEconomy.
 
Wegbewegen van werktradities
 
In de huidige MEconomy zijn werktradities verdwenen. Vastgeroeste sectoren, bedrijven, banen, carrières en alledaagse patronen zijn losgeraakt om ruimte te maken voor een opbouw van business die drijft op de natuurlijke competenties van mensen. Professionals genieten de vrijheid om op hun persoonlijke waarden gebaseerde actie te ontplooien die hun Creatieve ID naar buiten brengt.
 
Zij worden aangestuurd door interne motivaties en zij zien de resultaten van hun door creativiteit veroorzaakte resultaten in de wereld vorm krijgen in cocreatie met anderen. Ieder werkt in een tempo en ritme dat de persoonlijke creativiteit en daardoor ook de effectiviteit ten goede komt. Creatief Leiderschap laat professionele communicatie floreren door de toegenomen openheid van zintuigen.
 
WEconomy of MEconomy?
 
Provincie Overijssel benoemt in de publicatie ‘Aan de slag!’ (2014) de WEconomy: delen is het nieuwe winstmodel. Maar het delen begint natuurlijk bij jezelf. Daarom wordt hier benadrukt, met het woord MEconomy, dat uit creativiteit voortkomende innovatie bij jezelf begint en van daaruit de wereld verrijkt.
 
De titel van dit manifest, The C Inside, verwijst daarnaar. Je kunt de titel lezen als de zee van inspiratie die iedereen latent in zich draagt, alleen nog ontdekt hoeft en vervolgens uitgedragen kan worden. Cocreatie is kortom niet alleen delen maar ook jezelf innoveren terwijl je dat doet.
 
Ontvankelijkheid als begin
 
Je innoveert jezelf om te beginnen door je ontvankelijk op te stellen. In ontvankelijkheid komt je authenticiteit tot zijn recht. Ontvankelijkheid gaat over de weg die informatie neemt om tot jou te komen. Onze informatiemaatschappij produceert niet alleen 24/7 enorme hoeveelheden data, maar stuurt het ook via intens veel kanalen op ons af. Laten we het ook echt toe om de juiste actie te kunnen laten ontstaan? Of sluiten we alles buiten, selecteren we of laten we het maar voor de helft binnen? Dit kan allemaal storingen op de lijn en daardoor ook op de actie vormen.
 
Informatie komt tot ons via onze zintuigen. Hoe horen en kijken we en hoe spreken we daarna onze waarheid? Dit kan getest en verbeterd worden via de artistieke disciplines die deze zintuigen representeren: muziek, kunst, literatuur bijvoorbeeld voor horen, zien en spreken. Het belang ligt er in dat in de MEconomy meer op jezelf aan komt.
 
Succes door integriteit
 
Waarom zou je daar aandacht aan schenken? Ten eerste draagt creativiteit van medewerkers doorslaggevend bij aan het (commerciële) succes van een organisatie. Dit bleek uit een onderzoek van IBM onder 1.500 CEO’s (Cultuur&Ondernemen 2012). Ten tweede zorgt creativiteit voor precies die authenticiteit die de nieuwe MEconomy vraagt. Merken moeten échte merken zijn en branding van die merken met internal zijn, dat wil zeggen het moet door álle medewerkers en ook nog eens zo diep mogelijk vanuit hun eigen motivatie gedragen worden.
 
Van de 600 onderzochte managers vindt 73% branding van groot belang (Winter en Van der Weijden 2008). Toch is de internalisering hiervan nog in een beginstadium. Creativiteit kan hier de kracht zijn die branding tot een meer van binnen uit geleefd systeem transformeert. Ook als je als entrepreneur in principe alleen werkt, geldt dezelfde wet.
 
Creativiteit: innovatiekracht
 
Ten derde wordt innovatie vaak genoemd als instrument voor verbetering, vernieuwing, vergroting et cetera. Elke vorm van innovatie begint bij creativiteit. Ministerie OC&W: “Creativiteit is de vonk die innovatie als resultaat heeft.” Hoewel creativiteit in wezen bij jezelf begint, zijn externe innovatiefactoren aan te wijzen. Peter Drucker heeft zeven innovatieaanjagers in kaart gebracht: het onverwachte, bijvoorbeeld: een nevenproduct verkoopt beter dan het hoofdproduct; het spanningsveld tussen de werkelijkheid en het visioen, dus: spelen met het perspectief; procesgebonden innovatie, omdat het anders niet (meer) werkt; verandering in industrie- of marktstructuur, dat wil zeggen: onderhavig zijn aan omgevingsfactoren; demografische veranderingen in de doelgroep; verandering in betekenisgeving, want bedenk: wat mensen waarderen, beïnvloedt hun waardebeleving; nieuwe (wetenschappelijke) ontdekkingen, denk aan de glamour van technologie (Sage en Becker 2002).
 
Ook externe factoren worden uiteindelijk aangedreven door de intern startende creatieve motor die tot innovatie leidt: je moet het herkennen, dat wil zeggen ruimte geven, om het inzicht in jezelf te laten plaatsvinden en/of je bent zelf onderdeel van de veranderingen die om je heen plaatsvinden.
 
Creatief leiderschap
 
Creativiteit die voortkomt uit ontvankelijkheid en leidt tot innovatie, drijft op leiderschap. Creativiteit betekent de chaos van de realiteit toelaten en hieruit helderheid destilleren. Als in een (business-) situatie een nevel van angst en verwarring waarneembaar is, stapt de leider moedig naar voren uit compassie met allen in diezelfde toestand. Marketing, visie, management en meer businessaspecten komen zodoende op een nieuw niveau. “Je forceert innovatie door waakzaam te blijven” (Sage en Becker 2002). Mannelijk naar voren strevend, noch vrouwelijk afwachtend, maar beide krachten in evenwicht brengend.
 
Leiderschap betekent tevens: coaching. Geen leider immers zonder coach. En geen voortgang van het creatieve proces als de leider de mensen om zich heen op zijn beurt niet coacht. Creatief leiderschap heeft daarom buiten een evenwichtige genderreflectie, ook alles met coaching te maken.
 
Creatieve tradities
 
Deze nieuwe en transformerende vormen van het inzetten van creativiteit, hebben een belevingsvolle achtergrond. Creativiteit heeft zijn sporen rijkelijk in onze en in eigenlijk elke cultuur achtergelaten. Creativiteit komt traditioneel tot uiting in artistieke disciplines als beeldende kunst, dans, muziek, theater, design, architectuur en literatuur.
 
Deze afzonderlijke kunstvormen zijn in de prehistorie als oorspronkelijke eenheid begonnen waarin werk, religie en sociaal samenzijn werd gecombineerd: met beweging, zang en tekst werd bijvoorbeeld werk verzet, maar werden ook goden vereerd. De eenheid brak in de loop van de geschiedenis en diverse kunstvormen hebben zich als afzonderlijke velden verder ontwikkeld tot velden met een hoge expertisegraad.
 
Flow: creatieve betrokkenheid
 
Vandaar dat een van de grootste hedendaagse creativiteitsfilosofen, Mihaly Csikszentmihalyi, creativiteit dan ook definieert als vernieuwend binnen de status quo van elk van deze velden. Echter, hij geeft aan dat flow de hoogst haalbare belevingsvorm van creativiteit en eigenlijk van alle handelen is en dat geldt dan ook nog voor elke ‘gebruiker’.
 
Flow is volgens Csikszentmihalyi een optimale ervaring: “De toestand waarin mensen dermate betrokken zijn bij een activiteit dat ze alles om hen heen vergeten. Deze ervaring is zo positief dat het de moeite waard is om deze te herhalen zonder de noodzaak van een externe beloning. […] De optimale ervaring is iets wat wij doen gebeuren” (Csikszentmihalyi 1990). De creatieve leider is in flow. Overigens vormen de verzamelde kunstvormen en hun meer toegepaste broertjes en zusjes in maatschappelijke zin momenteel de creatieve sector.
 
Economische waarde
 
De creatieve sector beïnvloedt de kwaliteit van overige delen van de economie. Sinds Richard Florida’s boek The Rise of the Creative Class uit 2002, is dit een steeds meer wijdverbreid gedachtegoed. Landelijke belangenbehartigingsorganisatie voor ondernemers NVO NCW onderzocht in 2005 voor Noord Nederland in welke mate creativiteit en de creatieve sector de pijler onder de Noord-Nederlandse economie is.
 
“De creatieve industrie vertegenwoordigt een directe economische waarde, ze creëert toegevoegde waarde en heeft een banengenererend vermogen. […] Naast deze directe (economische) effecten heeft de creatieve industrie ook indirect een positieve invloed op de totale economische ontwikkeling.” Er is geen reden aan te nemen dat dit voor regio Arnhem niet zou gelden, zeker gezien de grote dichtheid van creatieven in Midden-Gelderland (‘Creatieve Klasse en economische groei in stedelijk Nederland’, Universiteit Utrecht).
 
Wederzijds respect
 
Naast deze veelgebruikte segmentering, dat wil zeggen de creatieve sector als onderscheidend van andere economische en maatschappelijke sectoren, is creativiteit tevens de competentie van de toekomst voor alle professionals. Iedereen heeft een Creatief ID, niet alleen kunstenaars – hoewel kunstenaars een unieke positie bekleden binnen het creatieve veld: zij zijn hier reeds natuurlijk mee verbonden en hun expertise is daardoor in principe verstrekkend.
 
Kunstenaars kunnen leren hoe hun creativiteit met behoud van artistieke integriteit, om te zetten is tot een vorm waarin zij niet-kunstenaars kunnen helpen hun creatieve vermogen te ontwikkelen. Niet-kunstenaars kunnen kunstenaars leren hoe de waarde van hun creatieve gaven duidelijk omlijnd te gelde te maken. Zo respecteer je het gegeven dat alle mensen creatief zijn en geef je onderlinge verschillen de juiste rol. Creatieve mensen lossen stagnatie op met ingevingen. Kun je zó trainen om ruimte te maken voor die ingevingen? Ja! Dát is in notendop creativiteit als businesswaarde.
 
Vrije creatie
 
Creativiteit betekent in wezen vrij zijn: ongebondenheid als uitgangspunt voor creatie. Zo kan creatie pas een echte bijdrage vormen en waarlijk nieuw zijn. Geen wonder dat kunst vanaf de moderne tijd vaak een moreel, sociaal en artistiek subversieve werking had of ten minste zo bedoeld was. Denk aan het urinoir van Marcel Duchamp begin twintigste eeuw, de met ingewanden overladen, naakte theateracties van Hermann Nitsch in de jaren 60 van die eeuw, maar ook aan de meer eigentijdse Piss Christ van Andres Serrano of olifantenpoep-Madonna van Chris Ofili uit respectievelijk de jaren 80 en 90. (Zie bijvoorbeeld: Van der Schoot 2008.)
 
De vrijheid nemen om omver te kunnen werpen: dat bewijst natuurlijk goed de ongebondenheid van creatie, in dit geval kunst.
 
Opeenvolgende procedés in het creatief proces
 
Echter, wezenlijke vrijheid hoeft zich niet te bewijzen. Ook bestendiging van de gekende waarden, hierop voortbouwen of de minpunten ervan aan het licht brengen, zijn geldige en veelgebruikte procedés (transformerende manier om tot iets te komen) in creatie, afhankelijk van waar in het creatieve proces je je bevindt of wenst te spelen. Overigens spelen deze waarden, processen en procedés niet alleen in kunst; ook in business is het devies – zeker in tijden van (veronderstelde) economische en morele aftakeling – disrupt your market, oftewel: verander de spelregels van jouw markt.
 
Het laat zich vervolgens makkelijk raden dat ook de overige stadia (opbouwen, bestendigen, bekritiseren) van het creatieproces in business van waarde zijn. Door deze overige procedés te integreren in je doorbraakstrategie, ga je bovendien van zelf winnen over op een model waarin alléén winnaars het gevolg zijn.
 
Creatieve kennis ontsluiten
 
Hoewel oorspronkelijke ongebondenheid aldus een groot goed is inzake creatie, delen we de vruchten hiervan in de sociale realiteit. Kunst wordt bijvoorbeeld gedeeld in musea (traditioneel) of in vormgeving van alledaagse producten (creatieve sector). De vruchten van businesscreativiteit zijn diensten en producten die andere mensen helpen in hun dagelijks of professionele functioneren. In het delen brengen we zonodig vernieuwende verbindingen aan.

Kennis over creatieve processen en procedés en de wijze waarop deze in te zetten zijn ten voordele van maatschappelijke en economische structuren en uitingsvormen, helpt mensen ten volle van creativiteit gebruik te maken. Ook het besef dat innovatie (tevens in technologische zin) creativiteit nodig heeft om zijn werkzaamheid te kunnen hebben, is een zinvol, levenskrachtverbreidend inzicht.

Exponentiële innovatie

We leven in een tijd van exponentiële innovatiegroei. Technische mogelijkheden op allerlei gebieden zoals software, biologie, natuurkunde en combinaties hiervan, groeien momenteel exponentieel. Tegelijkertijd dalen de prijzen voor deze vernieuwende snufjes vernuft evenzo. Een 3D-printer kost nog maar 100 Dollar en een robot die menselijk productiewerk kan overnemen, bijvoorbeeld nog maar 22.000 Dollar: prijzen die in enkele jaren tot wel 23x gezakt zijn in het geval van de robot. De organisatievorm van de toekomst speelt op deze ontwikkeling (‘singularity’ genoemd) in, door steeds opener en minder hiërarchisch van structuur te worden om de sociale ontwikkelingen tevens gelijk op te laten gaan.

Computerprogrammeurs zijn dan ook de kunstenaars van het exponentiële heden – en laten kunstenaars nou de creativiteitsexperts van de toekomst zijn. ‘Creativiteitsexperts’ betekent dat zowel ICTspecialisten en hardcore programmeurs net als kunstenaars de potentie hebben om hun creatieve competenties in te zetten ten bate van maatschappelijke dienstverleningen, die de emotionele cohesie van onze gezamenlijke exponentiële toekomst moeten vormen.

Singularity: een sociaal probleem?

Maar waar moet het heen met alle mensen die wellicht niet meekomen met de geschetste en nog onvermoede ontwikkelingen? Die misschien momenteel het werk doen, dat spoedig door robots kan worden overgenomen, zoals productiewerk, industrie, maar ook de zorg et cetera. Een basisinkomen is een van de hedendaagse, mogelijke antwoorden.

Hoewel sommigen dan de dystopie zien aanrollen van wegkwijnende mensen die hun natje en hun droogje op een rij hebben en zich verder volslagen nutteloos wanen in een maatschappij die functioneert op intelligente technologie en de welvarende bedieners en gebruikers daarvan terwijl de rest overbodig wordt, bestaat ook een over het hoofd gezien voordeel.

MEconomy breekt wezenlijke inhoud van de toekomst vrij

Stel, deze toekomst start vandaag. Eindelijk kan werk gaan over zingeving. Over wat je wezenlijk te brengen hebt. Eindelijk kan de inhoudelijke kant van de MEconomy naar buiten breken. Dit geldt voor zowel de meekomers, als voor de hangenblijvers, in de logica van het voorgaande verhaal.

De meekomers hebben behoefte aan sociale, wezenlijke, menselijke parallel die het technologische plaatje paart aan een meer emotionele, waardegevende evenknie. Want hoezeer het softwarematige verhaal ook reeds gepaard wordt aan een sociaal verhaal over het delen van kennis, en zelfs het samen, openbaar en door fans, stakeholders, cliënten en andere volgers ontwerpen van je producten – deze visie heeft naast geestelijke openheid ook emotionele erkenning, gevoelsmatige subtiliteit en wezenlijke verdieping nodig om een wortel uit te laten schieten die diep het universum in kan groeien. Coachingsituaties zijn het meest geëigend om deze kennis ook daadwerkelijk in je beleving toe te laten.
 
Beleef de inspiratie
 
Om deze situaties in omvang en aantal te doen toenemen, wordt het Creativiteit Instituut opgericht: het high end creativiteitsepicentrum van de regio die bijbehorende beleving en netwerkvorming tevens laagdrempelig kan aanbieden. Doelgroepen die met creativiteit te maken hebben, komen hier op vernieuwende wijze samen: bedrijfsleven, creatieve sector, opleidingsinstellingen, ongeorganiseerde individuen. We praten met hen vanuit vrijheid, niet vanuit (politieke) standpunten. Ook kunnen gesprekken met kunstenaars, ondernemers, filosofen, mensen met een verhaal, mensen in het nieuws, grote namen en onbekend talent tot inspiratie leiden.
 
Dit alles leidt onder meer tot een doorgaand activiteitenprogramma. Dergelijke activiteitenprogramma’s kunnen producerend, presenterend, kennisdelend en interactief hun invloed krijgen in de regio en daarbuiten. Zo zal bijvoorbeeld het plan voor een regelmatig terugkerende live talkshow waarin entertainment, hoogwaardig kennisdelen en de (coachende) beleving gecombineerd worden, een kans krijgen.
 
Herschudden van de creatieve kaarten
 
Kijkend naar het aantal creatieven in de stad, is Arnhem tweede stad in Nederland na Rotterdam. Mensen strijken hier graag neer vanwege het goede creatieve klimaat, waarbij de natuurlijke ligging bij rivier, bos en heuvels, een vitale rol speelt (Kerkstra 2009). Arnhem maakt zich op om de creatieve hoofdstad van Nederland te worden, met nieuwe initiatieven als creatieve broedplaats Coehoorn Centraal, dat aandacht heeft van overheden en ondernemers van Randstad tot buiten Nederland, en Arnhem Bitcoinstad, dat in korte tijd de grootste dichtheid aan betaalplekken met deze geldinnovatie verzamelde van de hele wereld. Heel logisch om juist hier van start te gaan.
 
Het omvallen van heel wat herkenbare middenstand, het mislukken van kunstencluster ArtA en de vele rafelranden die nog geen definitief uiterlijk en herkenbare bestemming hebben, zoals het Rijnbooggebied, maken Arnhem juist nú aantrekkelijk voor een herschudden van de creatieve kaarten. Door onder meer de grote dichtheid aan belangwekkende cultuurinstellingen rond bijna alle traditionele kunstdisciplines, de vele kennisinstituten rond diverse toepassingsgebieden van creativiteit en innovatie in het culturele middenkader, de aanhoudende initiatievenstroom rond jonge, vernieuwende, creatieve en technologische ondernemers en de uitstekende infrastructuurmogelijkheden naar Nijmeegs, Randstedelijk, Duits en ander achterland, heeft Arnhem de potentie om uit te groeien tot creativiteitshoofdstad van Nederland.
 
Arnhem Creatieve (Hoofd-) Stad
 
Steun #ArnhemCreatieveStad nu ook. Onderteken dit manifest, sluit je aan bij het netwerk en doe mee met alle komende ontwikkelingen! We kunnen met jouw steun als achterban tevens meer realiseren.
 
Teken nú voor #ArnhemCreatieveStad.

Concept, Tekst & Initiatief: Petra Else Jekel Business & Creativity 06-47837925 petra@businesscreativity.nl Arnhem.

Ondertekend? Bedankt! We houden je op de hoogte. Wil je je betrokkenheid verdergaand vormgeven? Wordt dan CoCreator en teken de CC CW–overeenkomst. Iets anders? Meer info lezen? Neem even contact op.

De publieke initiatieven die bij dit manifest horen, worden georganiseerd door het Creativity Institute www.creativityinstitute.nl vallend onder bestuur van Stichting Kunst Bewust Arnhem info@kunstbewust.nl.

Bibliografie

Hoewel aangehaalde literatuur slechts een fractie is van alle kennis die achter deze tekst schuilgaat, volgt hier een bibliografie van expliciet aangehaalde werken op achternaam auteur (zover bekend).

Aalst, I van, Atzema, O., Boschma, R., Oort, F. van, ‘Creatieve Klasse en economische groei in stedelijk Nederland’, Universiteit Utrecht, online gevonden, jaartal ontbreekt, ca. 2005, online vindbaar.

Csikszentmihalyi, M., Flow: the psychology of optimal experience, 1990.

Florida, R., The Rise of the Creative Class, 2002.

Kerkstra, K., ‘Arnhem, het landschap en de kunst’, in: Jordaan, P., Pollet, I., Made in Arnhem Invites, 2009.

Sage, M., Becker, S., Time & Money - How to spend the rest of your life, 2002.

Schoot, A. van der, Kunst als morele vrijplaats – Moet in de Kunst wat elders niet mag?, d’jonge Hond en ArtEZ Press, 2008.

Winter, E., Van der Weijden, W., Authentieke organisaties. Echte merken. Hoe internal branding wél werkt, Van Duuren Management, 2008.

Provincie Overijssel, ‘Aan de slag! Cultuurmagazine’, 2014.

‘Creatieve peiler onder de Noord-Nederlandse economie?! Eindrapport’, NVO NCW, 2005, online vindbaar.

‘Creativiteit in Business’, Cultuur&Ondernemen, Amsterdam, 2012, online vindbaar.

Petra Else Jekel (Business & Creativity)    Neem contact op met de schrijver van de petitie